Анхдугаар дүрийн ялгуусан хутагт Тугандамбийням нь Түмэнхэн Сайн ноёны ахмад хүү Зодовын гэрт төрсөн бөгөөд 1688 онд Галдан бошогтын цэргийн хөлөөс зайлан Хөххотод заларчээ. Үүнээс хойш IV дүрийн Ялгуусан хутагт Лувсансандивын үед Чин улсын төрөөс тамга шагнан олгож, Засагт хан аймгийн Сэцэн сартуулын хошуу, Цогтой засгийн хошуу, Улиастай хотын цэргийн хүрээний нутгаас тасдан нутаг болгон өгч Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулганд харьяалуулжээ. Тус шавийн нутаг нь өмнөш Улиастай хотын харьяат Дашпунцаглин хийдийн хуваарьт нутаг, баруунш Засагт хан аймгийн Сэцэн Сартуул хошуу, хойш Цогтой засгийн хошуу зүүнш Сайн ноён аймгийн Хамба хутагтын шавь, Хошууч мэргэн засгийн хошуутай тус тус зах нийлж байжээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус шавийг Засагт хан аймгийн Чин сүжигт номч нэвтэрхий Самади багш, сэтгэлгэ үнэнхүү төрөлх эрс ялгуусан хутагтын шавь хэмээн өөрчлөн нэрийджээ. 1923-1925 оны хооронд Хантайшир уулын аймгийн Ялгуусан хутагтын шавь гэж яваад Идэр цэцэрлэг гэх нэг сум нь Хантайшир уулын аймгийн Нөмрөг уулын хошуунд шилжжээ. Үлдсэн хэсэг нь 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр одоогийн Завхан аймгийн Нөмрөг, Тэлмэн, Түдэвтэй Идэр сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)