Халхын баруун гарын хотогойдын Алтан хаан Ринчин лувсан хунтайж нь халхын дотоодын самуунд оролцож ялагдаад Лхасад очиж Далай ламын дэргэд хоргодон суужээ. 1692 онд Синингийн газраас Чин улсад дагаар орж, хаанд бараалхсанд түүнийг улсад туслагч гүн хэргэмээр шагнажээ. 1696 онд Лувсан цэргийн хүрээнээ нас барсанд түүний ахмад хүү Өлзийт хатан баатарын хүү Намаринзамбуд хэргэмийг залгамжлуулав. 1709 онд түүнийг засаг болгон харьяат ардыг авхуулан хотогойдын Бүүвэй бэйлийн ойр Тэс, Ойгоны газар нүүлгэн суулгажээ. 1718 онд нас барсанд түүний дүү Жамьянд засаг хэргэмийг залгамжлуулжээ. 1724 онд түүнийг залгамжилсан Ринчин лувсан хунтайжийн хүү Гомбоцэрэн 1732 онд зүүнгарын цэргийн довтолгоонд өртөж амь үрэгдэхэд түүний ах Ларид засаг тушаалыг залгамжлуулжээ. Тус хошууны нутаг нь хойт талдаа хотогойдын Эрдэнэ дүүрэгч засгийн хошуу, зүүн талдаа Сайн ноёны аймаг, өмнө талдаа Ялгуусан хутагтын шавь, баруун талдаа Сэцэн сартуулын хошуутай зах нийлнэ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг Дамдин-Абишад үе улиран Цогтой засаг цол хүртээсэн тул үүнээс хойш тус хошууг Засагт хан аймгийн Цогтой засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болжээ. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Хантайшир уулын аймгийн Нөмрөг уулын хошуу хэмээн халж нэрийдээд Баянхайрхан, Баянзүрх, Мандал, Уранхайрхан зэрэг 4 сумтай болгожээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Завхан аймгийн Нөмрөг, Тэлмэн хоёр сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал

Цогтой засгийн хошууны газрын зураг