Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Ардын нам
Хамаа бүхий үг Хүрээний бүлэг, Консулын бүлэг, МАН хэмээх улс төрийн байгууллага, анхдугаар их хурал, МАХН
Төрөл Үйл явдал
Цаг үе ХХ-XIX зуун
Хэний хаанчлалын үед Хэмжээт цаазат Ардын эрхт улс, БНМАУ, Монгол улс
Бүс нутаг Өнөөгийн Монгол улс
Байгуулагдсан цаг хугацаа 1921.03.01
Хаана байгуулагдсан Дээд Шивээ
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан С.Данзан, А.Данзан, Ц.Дамбадорж, Д.Дамба, Ю.Цэдэнбал, Ж.Батмөнх, Г.Очирбат, Б.Даш-Ёндон, Н.Энхбаяр, М.Энхболд, С.Баяр, С.Батболд

Монгол ардын нам

Монголын улс төрийн анхны нам

    Үндэсний засаг төрөө сэргээхээр хүчээ нэгтгэсэн Хүрээний ба Консулын 2 бүлгэм 1920 оны 6 сарын 25-нд “Монгол Ардын нам” нэртэй улс төрийн нэгэн байгууллага болж, тус байгууллагын нэрийн өмнөөс ОК(б)Н-ын Сибирийн товчоо, Зөвлөлт засгийн газартай хэлэлцээр хийж тусламж авсан билээ. 1921 оны 3 дугаар сарын 1-3-нд болсон  зөвлөлгөөнөөр  удирдах байгууллага-Төв хороог сонгон, мөрийн хөтөлбөр “Монгол Ардын намаас түмэнд тунхаглан зарлах бичиг”-ийг баталснаар улс төрийн намын шинжийг бүрнээ олжээ. МАН, АТЗГ эх орноо чөлөөлөх тэмцэлд ард түмнээ удирдаж, 1921 оны хувьсгалыг ялалтад хүргэснээр улс үндэснийхээ тусгаар байдлыг сэргээн тогтоож, нийгмийн  шинэчлэлийн  үйл хэргийг эхлүүлсэн түүхтэй. 1924 оноос тус намын дэргэд олон улсын коммжнист хөдөлгөөний байгууллага - Коминтерний төлөөлөгч суух болж, үндэстний ардчилсан үзлийг баримталсан МАН 1925 онд мөрийн хөтөлбөр, дүрэмд өөрчлөлт оруулж, нэрийг МАХН болгон өөрчилжээ.

    МАХН нь Монголын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг сэргээн бататгаж, олон улсад хүлээн зөвшөөрүүлэх, нийгэм төрөө шинэчлэн хөгжүүлэх их үйлсийг удирдаж, улс үндэстнээ орчин үеийн соёл иргэншилд хүргэхэд түүхэн үүрэг гүйцэтгэсэн юм.Үүний хамт нийгмийг удирдан чиглүүлэгч хүчний хувьд түүхийн тодорхой үед гадаад, дотоод ээдрээтэй нөхцөл байдлын улмаас Монгол оронд гарсан сөрөг үйл явдлууд, нийгмийг хэт үзэл сурталжуулах, нийгмийн гишүүдийг үзэл бодлоор хяхан  хавчих  үйл ажиллагаанаас ангид байсангүй.

    Монгол улс түүхэн сонголтын заагт ирсэн 1980-аад оны дундаас МАХН нийгмийн өөрчлөлт, шинэчлэлийн бодлогыг эхлүүлж, ардчилсан үйл явцыг эргэлт  буцалтгүй болгосон улс төрийн шинэ хүчнүүдийн шаардлагыг хүлээн авсан юм.1990 оны 3 дугаар сард эрх баригч МАХН-ын Төв Хорооны Улс төрийн Товчоо бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцорч, БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн “Улсын ба хөдөлмөрчдийн олон түмний бүх байгууллагын манлайлагч бөгөөд жолоодогч Монгол Ардын Хувьсгалт нам” гэсэн заалтаас татгалзсанаар улс төрийн шинэ тогтолцоог төлөвшүүлэх өргөн бололцоог нээж өгчээ. 

    МАХН-ын Онц их хурлаар намын  үзэл баримтлал, зохион байгуулалт, мөрийн хөтөлбөр  дүрмээ өөрчлөн шинэчилж, 2003 онд Социалист  Интерний бүрэн эрхт гишүүнээр элсэв. 2010 онд хуралдсан МАХН-ын XXVI  их  хурлаас “...Монгол улсынхаа тусгаар тогтнол, эрх чөлөө, шударга ёс, эв нэгдэл, үндэсний язгуур эрх ашгийг эрхэмлэн дээдэлсэн, нийгмийн ардчиллын үзэл баримтлал бүхий зүүн төвийн нам мөн" хэмээн зарлаж, МОНГОЛ АРДЫН НАМ  нэрийг сэргээжээ. Монгол улсын Парламентын сонгуульд удаа дараа ялалт байгуулж,  үндэсний эв нэгдэл, улс нийгмийн язгуур эрх ашгийн төлөө бусад намуудтай хамтран ажиллаж ирсэн МАН эгнээндээ 150 гаруй мянган гишүүнийг нэгтгэж байна.

Ашигласан ном зохиол

Монгол Ардын Хувьсгалт намын түүхэн товчоон.(Ерөнхий редактор:Ч.Дашдаваа) УБ.: ”Содпресс” хэвлэлийн  газар, 2001.
Монгол Ардын намын түүх. I-VII боть. УБ.: 2011. 
“Монгол Ардын нам 90 жил “ Хураангуй цомог.  УБ.: 2011

Монголын хувьсгалчдын түүхт зөвлөлгөөн. 1921 оны гуравдугаар сарын 1-3. (Үндсэн баримт бичиг). Эмхэтгэн боловсруулсан Г.Дашнят, З.Лонжид,  Эрхэлсэн Ж.Болд.  УБ.: 1996

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монгол Ардын намын түүх. IX боть. Баримт бичгүүдийн эмхэтгэл. I дэвтэр (1990.03-2001.03), II
дэвтэр (2001.03-2011.03).Эхийг хянаж, хэвлэлд бэлтгэсэн.С.Одхүү, Хянан нягталсан: Ц.Сүхбаатар,УБ.: 2011. 
Монголчууд Нийгэм журамд давшин орсон нь (1924-1959). (Зохиогчид.О.Батсайхан, З.Лонжид, Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав, Ж.Баатарцогт, Ж.Раднаабазар,Р.Эрдэнэтунгалаг, Л.Энхбаатар, Г.Мягмарсамбуу, Ерөнхий редактор: О.Батсайхан, Уран сайхны редактор: Р.Энхбат). УБ.: “Монсудар” хэвлэлийн газар,2016
Сэрсэн зууны түүх I-II.(Эрхэлсэн. Д.Долгорсүрэн, Редакцийн зөвлөл: Ц.Оюундарь, А.Мөнхчимэг, Р.Төрдалай, Х.Алтантөгс,Ч.Содбилэг, Н.Мөнхцэцэг, Хянан нягталсан: С.Чулуун).УБ.:”Мөнхийн үсэг“ ХХК,  2011