Сеяньто (薛延陀 < sjet-yen-da < *Serinda) аймаг эртнээс Алтайд нутаглаж байсан, 7 мянган цэрэгтэй том аймаг. 620-иод онд Монгол нутаг, Туул голын савд нүүж ирсэн. Орхон, Сэлэнгийн саваар нутаглах өндөр тэрэгтэн аймгуудын 625 оны бослогыг сеяньточууд толгойлж Түрэгтэй тэмцсэн. Түрэгийг ялж, 628 оны өвөл сеяньтогийн Инань (夷男 < ) өөрийгөө хаан өргөмжлөв. Шинэ улсын нутгийн зүүн зах Хэрлэн, баруун зах Алтайн нуруу, өмнөд зах Говьд тулж Тан улстай хиллэх болжээ. 645 оны намар Инань үхсэний дараа хоёрдугаар хүү Бачжо ахыгаа алж хаан ширээнд суув. Түүний бодлогыг өндөр тэрэгтнүүд эсэргүүцэж 646 оны 7-р сард Сеяньтог хүчтэй довтолжээ. Тангийн цэрэг 646 оны сүүлчээр Сеяньтог бас довтлов. Бачжо цөөн хүний хамт баруун зүгт зугтав. Үлдсэн сеяньточууд Инаний ахын хүү Думочжиг хаан болгосон ч 648 оны сүүл, 647 оны эхээр Тан улс хоёр удаа цэрэглэж Сеяньтог сөнөөсөн.
    Баруун Түрэгийн Чуло хаан 605 онд өндөр тэрэгтэн аймгуудыг довтолж мөн тэдний хэдэн зуун ахлагчдыг цуглуулж бүгдийг цаазалжээ. Үүнээс болж Алтай болон Тэнгэр уулын өндөр тэрэгтнүүд  Чулог эсэргүүцэн босч Циби аймгийн иркин Гэланийг Мохэ хаанд өргөмжлөв. Таньхань (Тамган) ууланд суув. Алтайн Сеяньто аймгийн Ишибо (乙失鉢 < ˀjet-śjet-puât) иркинийг Еде (野咥 < yae-det) хаанд өргөмжлөв. Яньмо (燕末 < ˀɛn-mat) ууланд өргөөлөв. 610 онд Чуло хааныг Шэгуй хаан хөөж явуулсан ба өндөр тэрэгтнүүд түүнийг дэмжиж хаан цолоо орхицгоов. Гэвч 617 онд Баруун түрэгийн хаан болсон Тун ябгу өндөр тэрэгтнүүдийг хялайж явах болжээ. 619 онд тэр өндөр тэрэгтэн аймгуудыг довтлов.  620-иод онд Баруун түрэгт хаан ширээний тэмцэл ид өрнөж байх үеэр Циби, Сеяньто хоёр аймаг Монголд нүүж ирэв. Сеяньточууд Туул голд нутаглав. Уул нутагтаа байхдаа түрэгүүдийг эсрэг байнга тэмцэж ирсэн сеяньточууд зүгээр суусангүй. Монголын өндөр тэрэгтэн аймгуудыг өдөж Түрэгийн эсрэг бослогыг 625/626 оны орчим дэгдээж Түрэгийн төлөөний түшмэд Юйгу шад, Ашина Шэр шад, Тули хан нартай удаа дараалан байлдаж ялж говийн өмнөх нутаг руу нь хөөж явуулжээ. Сеяньточуудын улс байгуулсан нь Түрэгийг эсэргүүцэн тэмцэхдээ өндөр тэрэгтнүүдийг нэгтгэж, манлайж чадсаны үр дүн юм.
    628 оны 1–2-р сард Говийн ар нутаг Сеяньтогийн мэдэлд бүрэн оржээ. Хаант улсын чухал газар нутаг, хүн амаа алдаж байгаагаа ойлгосон Сэли хаан хүү Тун Юйгу шадад 10 мянга орчим цэрэг өгч баруун жигүүрээр, үеэл дүү Тули ханд хэдэн мянган хөнгөн зэвсэглэсэн морьт цэрэг өгч зүүн жигүүрээр Монгол руу довтлуулжээ. Түрэгийн баруун замын цэргийг Уйгурын Пуса 5000 морьт цэрэгтэй Мале (Мажин шань) ууланд тосч байлдаад бутцохив, зугтагсадыг Тяньшань уул хүртэл мөшгөж дахин ялжээ. Ашина Шэр түүнд тусалсан ч нэмэр болсонгүй. 628 оны 5–6-р сард Түрэгийн зүүн замын цэрэг мөн ялагдаж, Тули хан цөөн цэрэг дагуулан арай гэж зугтаж гарчээ. Тули ханыг мөшгөсөн Сеяньто аймгийн цэрэг замдаа Түрэгийн 4 шадын толгойлсон түрэгүүдийг довтолжээ. Өндөр тэрэгтэн аймгуудыг зэвсгийн хүчээр дарах гэсэн түрэгүүдийн оролдлого сүйрэв. 628 оны 12-р сард Инань хаан сууж, Юйдуцзюнь (鬰督軍 < ˀut-tawk-kun < *ötüken) уулын хормойд өргөөлжээ. Сеяньточууд 641.12-р сарын сүүлээр 34-49 мянган цэргээр Тан улсыг довтлов. 645 оны намар Сеяньтогийн анхны хаан Инань өвчнөөр үхэв. Бачжо ах Иманийгаа алж хаан болов. Бачжо Тангийн хилд байнга халдах болов. 645.12.25-нд Сячжоуг, 646.1-2-р сард өөр бусад газрыг уулгалсан ч амжилт олсонгүй. Тангийн төр “бүдүүлгийг бүдүүлгээр” устгах гадаад бодлогоо хэрэгжүүлж эхэлжээ. Үр дүнд нь Уйгурыг Тумиду, Тангийн цэргийг Ван Даоцзун, Ашина Шэр, Чжиши Сыли нар удирдаж Цибигийн цэргийг Циби Хэли толгойлж 646.7-р сарын сүүлээр Сеяньтог хамтдаа довтолж хүнд цохилт өгчээ. Дараа нь Тангийн Ли Цзигийн цэрэг Сеяньтог Юйдуцзюнь ууланд довтолжээ. Тан улсад өндөр тэрэгтний 2 түмэн цэргээр тусалжээ. Бачжо хаан цөөн хэдэн морьтны хамт зугтсан ч уйгурууд түүнийг барьж алжээ. Ургийг нь хүйс тэмтэрчээ. Сеяньтогийн үлдсэн хүмүүс баруун зүг нүүж Юйдуцзюнь ууланд очиж Инаний ахын хүү Думочжиг хаан болгов. Уйгур болон бусад өндөр тэрэгтнүүд 2 түмэн цэрэг гаргаж Ли Цзитэй хамтран шинэ хаан Думочжиг довтолж 5000 эрийг алж 30 мянган эмс хүүхдийг олзолж Сеяньтог устгав. Ли Цзигийн довтолгооноос амь гарагсадыг Ван Даоцзуны цэрэг 647 оны 1 дүгээр сарын сүүлээр довтлон бутцохижээ. Үүгээр Сеяньтогийн хаант улсын төр 20-22 жил наслаад мөхөв. (Б.Батсүрэн)