Баатар засгийн хошуу (Засагт хан аймаг)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Халхын өрнө замын Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулганы баруун гарын умард хошуу, Засагт хан аймгийн Баатар засгийн хошуу, Хантайшир уулын аймгийн Сайханжаргалант уулын хошуу, Баатар вангийн хошуу |
| Төрөл | Хошуу |
| Цаг үе | 1691-1931 он |
| Хэний хаанчлалын үед | Энх-Амгалан |
| Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Эрдэнэгомбо |
| Удам | Гэрсэнз жалайр хунтайжийн ахмад хүү Ашихай дархан хунтайжийн ахмад хүү Баяндара хунтайжийн Лайхур хааны хүү Убандай дармаширийн хүү Номчийн хүү |
| Харьяалал | Засагт хан аймаг |
| Байгуулагдсан он цаг | 1691 |
| Татан буугдсан он цаг | 1931 |
| Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын өрнө замын Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулганы баруун гарын умард хошуу |
| Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Засагт хан аймгийн Баатар засгийн хошуу |
| 1923 оноос хойш (1923-1931) | Хантайшир уулын аймгийн Сайханжаргалант уулын хошуу |
| Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
| 1918 оны хүн амын тоо | Өрх – 684. Эрэгтэй – 2018 (үүнээс тайж – 275, хамжлага ард – 535, лам банди – 669, сумны албат эр – 387, сул эр – 152). Эмэгтэй – 1966. Нийт – 3934. |
| Одоогийн | Говь-Алтай аймгийн Хөхморьт, Баян-Уул сумд |
| Хошууны дотор байсан сүм хийд | Шаравдаржаалин хийд – Нуур могойн хүрээ (1696) |
| Сүүлчийн засаг ноён | Базарваань |
Баатар засгийн хошуу (Засагт хан аймаг)
Халхын баруун гарын Убандай дармашир ноёны хүү Номч ахай тайжийн хүү Эрдэнэгомбо ноён 1688 онд зүүнгарын цэргийн довтолгооны хөлөөс зайлан Чин улсад дагаар оржээ. Түүний дүү Ахай дайчин гэгч хотогойдын Ринчин лувсан хунтайжийн оронд засаг хэмээн Чин улсаас хүлээн зөвшөөрөгдөж, Чин улстай элч солилцон явжээ. Түүний хүү Пунсаг залгамжлан Чин улстай харилцаж яваад 1688 онд Чин улсад дагаар ороод 1691 онд нас баржээ. Түүний засаг хэргэмийг авга Эрдэнэгомбод нь шилжүүлэн Долнуурын чуулган дээр баталгаажуулж, харьяат ардаар нь сум зохиож тусгай хошуу болгоод түүнд захируулав. 1697 онд уг нутагт эгүүлэн Завхан голын газар суулгажээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Завхан гол, өмнөш Хүлхэн, баруунш Бага Дөргөн нуур, хойш Шар ус, зүүн хойш Хөтөл шанд, баруун хойш Далан түрүү, зүүн өмнөш Бор хаяа, баруун өмнөш Шар булаг хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг ноён Базарвааньд үе улиран Баатар засаг цол, хошууны бэйс хэргэм хүртээсэн тул үүнээс хойш тус хошууг Засагт хан аймгийн Баатар засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Хантайшир уулын аймгийн Гурвансайхан Жаргалант уулын хошуу хэмээн нэрийдэж Батбуянт, Бүрэнхайрхан, Баянхайрхан, Дэлгэр уул, Ловон уул зэрэг 5 сумтай болгожээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Говь-Алтай аймгийн Хөхморьт, Баян-Уул сумдын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Эрдэнэгомбо |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1691-1699 |
|
Чойжав |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1699-1725 |
|
Данзан |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1725-1730 |
|
Гэлэг |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1730-1734 |
|
Лувсанравдан |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1734-1757 |
|
Магсар |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1757-1789 |
|
Чоймбол |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1789-1831 |
|
Юндэндорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1831-1832 |
|
Манжбазар |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1932-1856 |
|
Сономцэрэн |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1856-1889 |
|
Базарваань |
Засаг, чин ван |
1889-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он