Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сүнид, Сэцэн хан Шолой
Төрөл түүхэн хүн
Цаг үе Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед Лигдэн хутагт хаан
Салбар, чиглэл түүх
Өөр нэр (цол, сүмийн цол гэх мэт) Мэргэн тайж
Хүйс эр
Төрсөн он, сар, өдөр тодорхойгүй
Нас барсан он, сар, өдөр 1648
Овог, аймаг Хиад Боржигин
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, ах дүү, хүү охин гэх мэт) Элэнц эцэг нь Хөгчит мэргэн тайж, өвөг эцэг нь Бүргай цөхүр, эцэг нь Табагай дархан хошууч, дүү нь Тэнгитэй, Монгудай, Хархул. Том хүү нь Эринчэн, 4-р хүү нь Самжа.

Тэнгис ван

Манжийн эсрэг бослогыг толгойлсон Монголын Сүнид аймгийн ноён.


Тэнгис бол Сүнид аймгийн ноён бөгөөд тус аймаг 1620-оод оны үед Халхын Сэцэн хан Шолойг түшиж байв. 1639 онд Тэнгис харьяат ардыг авч Манжид дагаар оров. Манжийн хаан 1640 онд түүнд манж гүнжийг гэргий болгон өгч эфү болгоод, 1641 онд засаг, төрийн жүн ван болгов.

Гэвч Халхын Сэцэн хан Шолой Сүнид, Хуучид зэрэг аймгуудыг дахин өөртөө татах бодлого явуулсны үр дүнд Тэнгис 1646 онд албат ардаа дагуулан Халхын нутагт орж иржээ. 1646 оны зун Манжийн их цэрэг Тэнгис нарыг нэхсээр Туул гол орчимд гүйцэж, ихэд дарав. Түүнчлэн Тэнгист туслахаар ирсэн Түшээт ханы 20 мянган цэрэг, Сэцэн ханы 4 хүүгийн удирдсан Авганар, Барга, Хатагин, Урианхан 4 аймгийн 30 мянган цэргийг дараалан ялжээ. Тиймээс Шолой, Тэнгис нар Сэлэнгэ мөрөн тийш зайлан нутаглажээ. Гэвч 1648 онд Тэнгис Манжид буун өгөөд, удалгүй нас барав. Түүний хэргэм зэргийг дүү Тэнгитэй нь залгамжлан, хошуугаа захирчээ. (Ц.Цэрэндорж)

Ашигласан ном зохиол

Дайчин гүрний дотоод яамны монгол бичгийн гэрийн данс, эрхлэгчид: Буяндэлгэр, Оюунбилиг, У Юаньфэн, ӨМАХХ, 2005

Зарлигаар тогтоосон гадаад монгол, хотон аймгийн ван гүнгүүдийн илтгэл шастир, Монгол бичгээс кирилл бичигт буулгаж, тайлбар хийсэн Цэрэндорж Ц., Эрдэнэболд Л., Баржав Д., Ганбат Н., УБ., 2007

Шара туджи. Монгольская летопись XVII в., М., 1957

Монгол улсын түүх, УБ., 2003

Чимэддорж, Тэнгисийн урвалган // “Мин, Чингийн архив ба Монгол түүх судлал” II, Хөх хот, 2002


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол