Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Халхын өрнө замын Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулганы баруун гарын өмнөд хошуу, Засагт хан аймгийн Ёст засгийн хошуу, Хантайшир уулын аймгийн Жавхлант уулын хошуу, Ёст бэйлийн хошуу
Төрөл Хошуу
Цаг үе 1691-1931 он
Хэний хаанчлалын үед Энх-Амгалан
Анхны засаг ноён Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Үржин
Удам Гэрсэнз жалайр хунтайжийн хоёрдугаар хүү Ноёндай хатан баатарын хүү Төвд хатан баатарын ахмад хүү Хонхой сэцэн жононгийн тавдугаар хүү Цагажав сэцэн ноёны хүү
Харьяалал Засагт хан аймаг
Байгуулагдсан он цаг 1691
Татан буугдсан он цаг 1931
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) Халхын өрнө замын Заг голын эх Бидэръяа нуурын чуулганы баруун гарын өнмөд хошуу
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) Засагт хан аймгийн Ёст засгийн хошуу
1923 оноос хойш (1923-1931) Хантайшир уулын аймгийн Жавхлант уулын хошуу
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо 1 сум
1918 оны хүн амын тоо Өрх – 535. Эрэгтэй – 1210 (үүнээс тайж – 17, хамжлага ард – 58, лам банди – 432, сумны албат эр – 453, сул эр – 200). Эмэгтэй – 1039. Нийт – 2249.
Одоогийн Говь-Алтай аймгийн Эрдэнэ сум
Хошууны дотор байсан сүм хийд Хошууны гол хүрээ
Сүүлчийн засаг ноён Мишигдорж

Ёст засгийн хошуу (Засагт хан аймаг)

Чин улсын үеийн Халхын Засагт хан аймгийн хошуу

    Халхын баруун гарын бэсүдийн Хонхой сэцэн жононгийн тавдугаар хүү Цагажав сэцэн ноёны хүү Үржин харьяат ардыг аван 1688 онд зүүнгарын цэргийн довтолгооны хөлөөс зайлан Чин улсад дагаар оржээ. 1691 онд Долнуурын чуулган дээр түүнийг засаг, тэргүүн зэргийн тайж өргөмжлөн харьяат ардыг захируулав. 1727 онд өвчтэй болсон учир хүү Мижиддоржид засаг, тэргүүн зэргийн тайжийн хэргэмийг залгамжлуулжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Шар тал, өмнөш Өлгий, баруунш Залман, хойш Буур, зүүн хойш Гох баригч, баруун хойш Захуй, зүүн өмнөш Улаан залаа, баруун өмнөш Хөх булаг хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг ноёнд үе улиран Ёст засаг цол хүртээсэн тул тус хошууг Засагт хан аймгийн Ёст засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болжээ. Тус хошууны сүүлийн засаг ноён Мишигдорж нь нэгэн хэсэг ардаа дагуулан Жа лам хэмээх Дамбийжанцанд дагаар орж байгаад 1922 онд амь үрэгджээ. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Хан тайшир уулын аймгийн Жавхлант уулын хошуу хэмээн өөрчилж, Жавхлан, Цагаан, Эрдэнэ уул зэрэг 3 сумтай болгожээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Говь-Алтай аймгийн Эрдэнэ сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал

Үржин

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1691-1727

Мижиддорж

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1727-1748

Гэндэнцэрэн

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1748-1770

Увш

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1770-1786

Чойжиндаш

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1786-1794

Мөнгөнжав

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1794-1809

Цэрэндорж

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1809-1845

Санчинцэсрэн

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1845-1880

Цэрэндорж

Засаг, тэргүүн зэргийн тайж

1880-1912

Мишигдорж

Засаг, бэйл

1912-1923

Ёст засгийн хошууны нутийн газрын зураг

Ашигласан ном зохиол

Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990

Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.

Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998. 

Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207. 


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол