Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Яологэ
Хамаа бүхий үг Уйгур, Эдиз
Цаг үе VI-IX
Угсаа Эртний түрэг хэлт
Бүс нутаг Монгол орон Сэлэнгэ, Туул, Орхоны сав газар

Яглакар

Төв Ази, Монгол оронд оршиж байсан дундад эртний түрэг хэлт сурвалжит овог, Уйгурын хаадын ураг

Яологэ хэмээх хятад сурвалжид гардаг овгийн нэрийг Орхон бичгийн дурсгалын Яглакар мөн гэдгийг эрдэмтэд хүлээн зөвшөөрдөг. Хотан баримтад Yahi̯:dakari гэж тэмдэглэжээ. Үгийн утгыг дараах байдлаар тайлбарладаг. Түрэг хэлний Yağıla- бол “дайнч” гэсэн үг бололтой. Тан улсын шинэ сударт Сүй улсын Да-е-гийн анхан онд (605) Яглакар овгийн Шицзянь иркин (俟斤 < ji-kin)-ийг аймгийн олон түмэн нь сая сонгож, хаан болгов, Вэйхэ аймаг Пугу, Тунло, Баегу-тай нэгдэж Хуйгэ хэмээх болсон, Уйгур аймгийн ургийг Яологэ хэмээнэ гэж өгүүлдэг. Үүнээс хойш бараг хоёр зуун жилийн турш Яглакар овгийн язгууртнууд иркин, эльтебер, шад, ябгу, хаан цол хэрэглэж Уйгур аймаг, Уйгурын хоёр ч хаант улсыг захирч байжээ.
    Орхон бичгийн дурсгалд Токуз огузаас гарсан уйгуруудыг Он-Уйгур гэж нэрлэдэг. Арван Уйгур гэсэн үг бөгөөд уйгурууд арван овогтой болохыг хэлж байна. Эдгээр 10 овог дотор Яглакар овог тэргүүлэх байр суурьтай ба тэднээс Уйгуурын ихэс дээдэс гардаг.
    Уйгурын хожуу хаант улсыг байгуулсан Яглакарын удмын хаад VIII зууны эцсээр хаан ширээгээ Токуз Огузын Эдиз аймагт булаалгажээ. Гэвч 840 онд Уйгур улс мөхсөний дараа Яглакар овгийн язгууртнууд нэг хэсэг уйгурчуудыг удирдаж Эзний гол, Ганьчжоуд нүүж очсон ба X зуунд өөрийн төр улсыг байгуулсан юм. Ганьчжоугийн Уйгур улсыг тангудууд XI зууны гучаад онд мөхөөж улсыг нь эзэлжээ. (Б.Батсүрэн)

Ашигласан ном зохиол

Сүй улсын судар (хятад хэлээр)
Тан улсын хуучин, шинэ судрууд (хятад хэлээр)
Н.Я.Бичурин. Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. Том 1. М-Л., 1950
Liu Mau-tsai. Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T'u-küe). Bd. I-II. Wiesbaden, 1958
岑仲勉. 突厥集史. 上册. 北京.: 中莗書局, 1958 (2004重印) Чэнь Чжунмянь. Түрэгийн түүхийн товчоон. Дээд, доод дэвтэр, Бээжин, УХХ, 1958 (2004)
Сүхбаатар Г. Монголын түүхийн дээж бичиг. Тэргүүн дэвтэр. УБ., 1992
Батсүрэн Б. Өндөр тэрэгтнүүд ба эртний түрэгүүд (VI-IX зуун). УБ., 2009
Батсүрэн Б. Гучин түрэг (Otuz Türk\Otuz Türük)-ийн асуудалд – Эртний Түрэгийн түүх, соёл. УБ., 2015. тал. 71-101

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол