Юйвэний Мокуайн дээдэс өмнөд хүннүгийн шаньюйн холын удам гэж эртний хятад сурвалжуудад тэмдэглэсэн. Сяньби нарын хэлээс нэлээд ялгаатай хэлээр ярьдаг, толгойн оройд хэсэг үс үлдээгээд бусдыг нь хусдаг, эмэгтэйчүүд нь өвдгөө хүрсэн ууж цадигтай, банзал өмсдөггүй заншилтай. Юйвэний анхны толгойлогч Гэуту-г сяньбийн 12 овог дагаж байжээ. Пухуй гэгч түүнийг залгамжлан улс, аймгаа Юйвэнь гэж нэрлэсэн. Гэуту Сяньбийн Таньшихуайн үеийн толгойлогч тул Юйвэнь аймаг Цифу, Табгач, Муюн зэрэг сяньби, хүннү аймгийн адил 200-250 оны үед эртний хятад орны умард захад нүүж иржээ. Юйвэнь (宇文) аймгийн нэрийг К.Ширатори, Л.Базин нар тайлбарлахыг оролдсон ч бусад эрдэмтдийн зүгээс дэмжлэг аваагүй.
       Юйвэнь аймгийн дээд өвөг Гэуту-г 12 сяньби овог дагаж байсан гэдэг. Муюн Хуан (297-348) цэрэглэж Юйвэний эзэн Идоугуй (Хоудоугуй)-г 344 онд ялагдаж өөрөө Солонгос руу зугтсанаар тэдний харьяанд байсан овгууд тал тал тийш бутарчээ. Энэ үед Юйвэниэс Кумоси болон Кидан аймгууд салж тусгаарлажээ.
    Пухуйн хүү Мона гэгч Иньшань уулнаас нүүж анх Ляосид ирж суурьшжээ. Түүний удмын Мохуайн үед тэд Ляодунаас хэрмийн дотор нутагт шилжин суужээ. Юйвэнь аймаг III-IV зууны заагт амьдарч байсан Могуйн үед ихэд хүчирхэгжиж дорнод хөрш Муюныг байнга уулгалж довтолдог байжээ. Гэвч аажмаар хүчирхэгжиж байсан муюнчууд 300-аад оноос эхлэн Юйвэнийг ялах болжээ. Юйвэний эзэн Идоугуй (Хоудоугуй) гэгч 344 онд Муюны Хуанд дийлдэж 5 мянган өрх нь олзлогдож, үлдсэн нь хэрмийн ар луу зугтсанаар тус улс мөхжээ. Хоудоугуй бол Гэутугээс хойших 9 дэх үеийн толгойлогч байжээ. (Б.Батсүрэн)