Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы Чин сүжигт номун хан хутагтын шавь, Сайн ноён хан аймгийн Чин сүжигт номун хан хутагтын шавь, Цэцэрлэг мандлын аймгийн Баянхонгор хайрхан уулын хошуу
Төрөл Шавь
Цаг үе 1755-1925 он
Хэний хаанчлалын үед Тэнгэрийн тэтгэсэн
Харьяалал Сайн ноёны аймаг
Байгуулагдсан он цаг 1755
Татан буугдсан он цаг 1925
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы Чин сүжигт номун хан хутагтын шавь
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) Сайн ноён хан аймгийн Чин сүжигт номун хан хутагтын шавь
1925 оноос хойш (1924-1931) Цэцэрлэг мандлын аймгийн Баянхонгор хайрхан уулын хошуу
1918 оны хүн амын тоо Өрх – 272. Эрэгтэй – 1027 (үүнээс лам банди – 496, шавь ард – 504, сул эр – 27). Эмэгтэй – 639. Нийт – 1666.
Одоогийн Баянхонгор аймгийн Галуут сум
Хошууны дотор байсан сүм хийд Чин сүжигт номун ханы хүрээ (1752)

Чин сүжигт номун хан хутагтын шавь (Сайн ноёны аймаг)

Чин улсын үеийн Халхын Сайн ноён аймгийн тамгатай хутагтын шавь

    Чин сүжигт номун хан хутагт Лувсанноровшарав нь Түмэнхэн сайн ноёны арван нэгдүгээр хүү Сангарза илдэн хошуучийн их хүү Дугар илдэн хошуучийн хүү Шар илдэчийн гэрт 1701 онд төржээ. Лувсанноровшарав бага наснаас Өндөр гэгээн Занабазарыг дагалдан ном эрдэмд суралцсан бөгөөд хожим Төвдөд суралцаж, Ордос газар шашны үйлсийг эрхлэн байгаад 1752 онд уг нутагтаан буцан иржээ. 1755 онд Зүүнгараас дагаар ирсэн хойдын ноён Амарсанаагийн албат ардууд оргож босохыг завдсанд Лувсанноровшарав шавдан очиж засан тохинуулж суулгажээ. 1755 онд жанжин Цэнгүнжавын айлтгаснаар Манжийн хаанаас Лувсанноровшаравт Чин сүжигт номун хан цол “Халхын Эрдэнэ ноён цоржийн харьяат шавь нарыг бүгд захирах тамга” хэмээх цутган олгуулж харьяат шавь нарыг захируулжээ. Тус шавийн нутаг нь баруун талаараа Эрдэнэ засгийн хошуу, зүүн хойт талаараа Сэцэн засгийн хошуу, зүүн болон урд талаараа Цогтой засгийн хошуутай зах нийлж Хангайн нурууны энгэрт оршиж байжээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус шавийг Сайн ноён хан аймагт захируулжээ. 1925 онд тус шавийг Цэцэрлэг мандлын аймгийн Баянхонгор хайрхан уулын хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус шавийн хуучин нутаг нь одоогийн Баянхонгор аймгийн Галуут сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

 

Ашигласан ном зохиол

Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.

Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998. 


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол