НТӨ 208-207 оны үед Дунху, дараа нь Юэчжи (Ятии)-г бутцохиж улсынхаа нутаг дэвсгэрийг тэлж эхэлсэн Модун шаньюй дараа нь Хуньюй, Цюйшэ (Скиф), Динлин (丁靈), Гэкунь (Киргиз), Синьли-г эзэлжээ. Ингэж анх удаа жинхэнэ эртний түрэг хэлт динлин нарын нэр түүхэнд дурдагдсан. Динлиний удмын аймгуудыг Сяньбийн Тоба Вэй улсын үед Дили (狄歴), бас Гаочэ (高車, Гаогюй), Сүй, Тангийн үед Чилэ (敕勒), Тиелэ (鐵勒), Тэлэ (特勒) гэж нэрлэж байв. Энэ Телэ (t’iet-lək), Дили (d’iek-liek), Чилэ (t’iək-lək), Тэлэ (d’ək-lək) нэрийн уг язгуурт “тэрэг” (telegen, terge, tergen) гэсэн монгол үг байгаа гэж Петр А.Будберг 1951 онд хэлжээ. Монгол хэлний “тэрэг” (telegen, terge, tergen) болон эртний түрэгийн мөөр-цагираг гэсэн утгатай *tägräg гэсэн үгээс эдгээр нэр гаралтай гэж эрдэмтэд үзсэн. НТ III-IV зуунд Динлин аймаг Хуцзе (Огуз), Цзяньгунь (Киргиз)-ий хамт Канцзюйгийн зүүн хойно, Чэшигийн ард Зүүнгарт нутаглаж байв. Жужаны үеэс Динлиний оронд Гаочэ, Дили, Чилэ нэрүүд үзэгдэж эхэлсэн. Тэр үед Өндөр тэрэгтэнд 6 арай хожим 12 овог байсан. Жужаны харьяат Фуфуло аймгийн Афучжило 492 онд Жужаны Түлүн хаантай муудалцаад бум гаруй иргэдээ дагуулж Алтайн даван уугуул нутаг Зүүнгартаа ирэв. Богино настай улс байгуулсан ч хоёр хөрш Жужан, Эфталит улс ээлжлэн тэднийг довтолдог байв. Тэдний сүүлчийн эзэн Цюйбинь 541 онд Зүүн Вэй улсад очсноор өндөр тэрэгтнүүдийн тусгаар байдал алдагджээ. VI зууны хоёрдугаар хагаст өндөр тэрэгтнүүд Төв Азид гурван бүс нутагт төвлөрөн сууж байв. Монгол орны төв хэсэг Хангайн нурууны ар өвөр, Сэлэнгэ, Орхон, Туулын саваар нийт 2 түмэн цэрэгтэй Пугу (Букут), Тунло (Тонра), Вэйгэ (Уйгур), Фуло (Фуфуло), Сыцзе (Секир), Хунь, Хусэ нар, Алтайн өвөрт түмэн цэрэгтэй Сеяньто, Диелээр, Шипань, Даци нар, Хамигаас Карашар хүртэл Тэнгэр уулаар 2 түмэн цэрэгтэй Циби, Боло, Чжи-и гэсэн 9 аймагтай өндөр тэрэгтнүүд нутагладаг байжээ. VII зууны дөчөөд оноос өндөр тэрэгтэн аймгуудын жинхэнэ нэр Токуз огуз нэр түүх сударт үзэгдэж эхэлжээ. Сеяньто, Уйгур, Букут, Тонра, Секир, Эдиз, Хунь, Хусэ, Сицзе, Доланьгэ, Циби, Байырку нар Токуз огузууд мөн юм. Тэдний дийлэнх нь Модунд эзлэгдсэн эртний динлин нарын шууд удам бөгөөд Жужаны үеийн өндөр тэрэгтнүүд (чилэ, гаочэ/гаоцзюй) нар юм. Түрэгийн хаант улсын (552-630, 692-744) хүн амын зонхилох хэсэг болох токуз огузууд 628-692 онд Сеяньто, Уйгурын манлайлал дор хоёр ч төр улс байгуулсан. Уйгурын хоёрдугаар хаант улс мөхсөний дараа токуз огузууд, өмнө нь 840 онд Наньшань, Иньшань уул руу нүүсэн уйгуруудын араас 866 онд хотлоороо нүүсэн билээ. Гэхдээ токуз огузууд Буку Чиний удирдлага дор, 840 онд Куча, Карашар хүрсэн Пан тегиний уйгуруудын нүүсэн замаар өрнө зүгт нүүж Бешбалык, Турфан хавь хүрчээ. Буку Чиний дагуулж нүүсэн ард иргэдийн тоо 2 бум гаруй байсан гэдэг. Энэ нүүдлээр өндөр тэрэгтнүүд (токуз огузууд) үндсэндээ Монгол орныг бүрмөсөн орхисон. IX зууны үеэс тэдний үндсэн нутаг нь Тэнгэр уулын өвөр ар этгээдийн Куча, Карашар, Турфан, Бешбалык болж, өрнө зүгийн араб сурвалжуудад Гуз нэрээр тэмдэглэх болжээ.
    Тэлэ (өндөр тэрэгтэн) нэрийг үеийн үед олон аймаг зүүж байв. Сүй улсын сударт Дуло (Туул) голын 10, Байшань (Цагаан) уулыг түшсэн 8/9, Цзиньшан (Алтан) уулын 4, бүгд 22-23 Тэлэ овог, аймгийг дурддаг. VII зуунд Сеяньто, Циби, Хуйгэ, Дубо, Гулигань, Доланьгэ, Пугу, Баегу, Тунло, Хунь Бу, Сыцзе, Хусэ, Си Бу, Аде, Байси нарыг Өндөр тэрэгтэн гэж байв. VIII зуунд Хуйгэ, Пугу, Хунь, Баегу, Тунло, Сыцзе, Циби, Абусы, Гулуньугу нарын Токуз огузууд байсан. Эдгээрээс Байырку, Тонра, Эдиз, Изгил зэрэг нэр Түрэг, Уйгурын бичээст гардаг.
    Эртний Динлин тэдний удмын Токуз огуз бол хэл, угсаа, соёлоороо нэг гарвалтай, эсвэл тун ойролцоо овог, аймгуудаас бүрэлдсэн, томоохон угсаа-улс төрийн шинжтэй бүлэглэл байсан. Орчин цагийн уйгур зэрэг түрэг хэлтэн угсаатны дээдэс юм. (Б.Батсүрэн)