Адил утгатай үг | Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы дундад умар этгээдийн адгийн хошуу, Сайн ноён хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу, Цэцэрлэг мандлын аймгийн Эрдэнэ цогцолсон уулын хошуу, Цэцэрлэг мандлын аймгийн Рашаант уулын хошуу, Эетэй гүнгийн хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1709-1925 он |
Хэний хаанчлалын үед | Энх-Амгалан |
Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Зинамида |
Удам | Түмэнхэн сайн ноёны арван хоёрдугаар хүү Бахаржа хүүхэний хүү Цэдэн илдэн цогтын хүү |
Харьяалал | Сайн ноёны аймаг |
Байгуулагдсан он цаг | 1709 |
Татан буугдсан он цаг | 1925 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы дундад умар этгээдийн адгийн хошуу |
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Сайн ноён хан аймгийн Эрх засгийн хошуу |
1923 оноос хойш (1923-1931) | Цэцэрлэг мандлын аймгийн Эрдэнэ цогцолсон уулын хошуу, Цэцэрлэг мандлын аймгийн Рашаант уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
1918 оны хүн амын тоо | Өрх – 523. Эрэгтэй – 1354 (үүнээс тайж – 106, хамжлага ард – 299, лам банди – 433, сумны албат эр – 304, сул эр – 212). Эмэгтэй – 621. Нийт – 1975. |
Одоогийн | Архангай аймгийн Жаргалант сум |
Хошууны дотор байсан сүм хийд | Хошууны гол хүрээ (1814) |
Сүүлчийн засаг ноён | Намсрайжав |
Халхын зүүн гарын Түмэнхэн сайн ноёны арван хоёрдугаар хүү Бахаржа хүүхэний ач Зинамида нь Сайн ноён Жамбыг дагалдан 1688 онд Чин улсад дагаар оржээ. Түүнийг тэргүүн зэргийн тайж өргөмжлөн Сайн ноён Жамбын хошуунд хавсарган захируулав. 1709 онд Зинамидаг засаг, тэргүүн зэргийн тайж өргөмжлөн тусгай засаг хошуу болгов. 1724 онд нас барахад нь түүний хүү Тэгшид засаг тэргүүн зэргийн тайжийн хэргэмийг залгамжлуулжээ. 1715 онд хотогойдын Бүүвэй бэйл урианхайг дайлахад тусгайлан айлтгаж байлдах мэргэжил сайтай хэмээн сонгуулсан хошуудын цэргийн дотор засаг тайж Зинамидагийн хошууны цэрэг багтаж байв. Тус хошуу нь зүүнш Бүргэтэй уул, өмнөш Дахын тал, баруунш Хайрхан уул, хойш Дахын адаг, зүүн хойш Азарга, хойш Нуламтын хойд уул, зүүн өмнөш Зуслан гол Баруун Хацавч, баруун өмнөш Чулуут гол хүрчээ. 1911 онд тус хошууны засаг ноён Даянжалбуд үе улиран Эетэй засаг цол шагнаж, монгол үсгийн тамга олгуулсан тул үүнээс хойш тус хошууг Сайн ноён хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу гэх буюу ардын аман ярианд Эетэй гүнгийн хошуу ч гэх болжээ. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Цэцэрлэг мандлын аймгийн Эрдэнэ цогцолсон уулын хошуу хэмээн нэрлэх болжээ. 1925 онд хүн ам бага, жижиг хошуудыг татан буулгаж нэгтгэхэд тус хошууг татан буулгаж Цэцэрлэг мандлын аймгийн Рашаант уулын хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр хуучин аймаг хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Архангай аймгийн Жаргалант сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
Зинамида |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1709-1724 |
Тэгш |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1724-1750 |
Увш |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1750-1788 |
Бодьсүрэн |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1789-1804 |
Гомбодорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1805-1843 |
Галсандорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1843-1850 |
Жанчивдорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1851 |
Риндорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1852-1895 |
Даянжалбу |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1897-1916 |
Ванчигнамжил |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1916-1918 |
Намсрайжав |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1918-1923 |
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он