Халхын зүүн гарын Түмэнхэн сайн ноёны тавдугаар хүү Жияг үйзэн ноёны хүү Аюуш 1688 онд зүүнгарын цэргийн хөлөөс зайлан Чин улсад дагаар оржээ. 1691 онд Долнуурын чуулганаар түүнийг засаг, тэргүүн зэргийн тайжаар өргөмжлөн харьяат ардаар нэг сум зохион захируулжээ. 1696 онд Галдан бошогт хааныг дайлах цэрэгт газарч гарган өгч явсан тул дэвшүүлэн улсад туслагч гүн өргөмжилжээ. 1700 онд нас барсанд түүний ач Ванжилд засгийн хэргэмийг залгамжлуулав. 1725 онд Сайн ноёны аймгийн байгуулахад шинэ аймагт шилжин захирагджээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Сахалт, өмнөш Цэнгэлт, баруунш Далант толгой, хойш Зүйрэй булаг, зүүн хойш Шарга нуур, баруун хойш Элст, зүүн өмнөш Хөх хошуу, баруун өмнөш Хүнүйн өвөр хүрэх бөгөөд зүүн өмнө талаараа тус аймагт хавсарган захирагдсан Өөлдийн өмнөд хошуу, баруун өмнө талаараа Зая бандидын шавь нарын нутагтай зах нийлнэ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг ноёнд үе улиран Саруул засаг цол хүртээсэн тул үүнээс хойш Сайн ноён хан аймгийн Саруул засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Цэцэрлэг мандлын аймгийн Цонхайлин уулын хошуу хэмээн өөрчлөн нэрийдэж, Баянцагаан, Хайрхан, Чандмань, Гичгэнэ зэрэг сумдтай болгожээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Архангай аймгийн Хайрхан сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал