Өвөр Монголын харчин ван Гүнсэнноров. Эх сурвалж: (ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн Түүхийн баримт мэдээллийн төв)

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Жавзандамба хутагт Богд хаан
Төрөл Түүхэн зүтгэлтэн
Цаг үе Олноо өргөгдсөн Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед Жавзандамба хутагт Богд хаан
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) Засаг төрийн жүн ван
Хүйс Эр
Төрсөн он, сар, өдөр 1871
Нас барсан он, сар, өдөр 1930
Овог, аймаг Харчин урианхай овогтой
Төрсөн газар Өвөр Монголын Зостын чуулганы Харчин баруун хошуу
Албан тушаал Өвөр Монголын Зостын чуулганы Харчин баруун хошууны засаг, төрийн жүн ван; Монгол, Төвдийн хэрэг явдлыг шийтгэх журганы ерөнхий сайд
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт)

ГҮНСЭННОРОВ Ванданнамжилын

XX зууны эхэн үеийн Өвөр монголын нийгэм, улс төрийн зүтгэлтэн

    Гүнсэнноров багаас идэвхийлэн  суралцаж, 14 настайдаа дөрвөн бичиг, таван ном (хятадын) болон эртний шүлэг уншиж судлан, шүлэг зохиол бичих чадвар  суусан. 1898 онд эцэг Жүн ван  Ванданнамжилын хошуу засаг вангийн  хэргэмийг  залгамжилжээ. Тэр бээр юуны өмнө, эцгийнхээ  жаргал цэнгэл хөөцөлдөн байгуулсан Бээжин дэх ший жүжгийн ангийг тарааж, Ордоны зарц нарт тогтоосон хатуу чанга дэглэм журмыг халжээ. Хошуундаа 1901 онд цэргийн сургууль, 1902 онд ордондоо “Төвийг эрхэмлэгч” сургуулийг байгуулаад монгол хүүхэд залуусыг сургаж, тэдний номын сан, хичээлийн хэрэгсэл, байр сууц, хоолны зардлыг даан, хол гэртээ хүүхдийг тусгай морин тэргээр  сургуульд хүргэж, авах болжээ. Сургуулийн нээлт дээр Гүнсэнноров ван хэлэхдээ: “Миний бие вангийн зэрэг хэргэмийг хүртээд, түшмэлийн туйлд хүрч баян сортоотой амьдрах санаанд эс нийцэх зүйлгүй гэмээр байна. Гэвч ерөөс энэ өдрийн мэт баярласан явдал гарсангүй. Юу хэмээвээс миний хошууны хүүхэд, дүү нар сургуульд орж, сурган хүмүүжлийг хүртэх боллоо. Ирээдүйд хүн бүр  цөм Чингис хааны агуу үйлсийг сэргээх үүрэг тушаалыг  хүлээж авч чадах болой” хэмээжээ. Сургуулийн сурагчдаас шалгаруулан Буриад Монголд явуулж орос хэл суралцуулж, Японоос багш урьж япон хэл заалгуулж, зарим охидыг  Японы Токиод сургаж байв. Гүнсэнноров 1905 онд “Төвийг эрхэмлэх сургуулийнхаа дотор, гадаадын мэдээ нийтлэх болжээ. Хошууныхаа ард олны дотор бичигтэн  болох хөдөлгөөн өрнүүлэхэд түүний 60 гарсан эх нь хүртэл оролцжээ. Номын сангаа өргөтгөсөн байна. Хошуу руугаа өөрийн хөрөнгөөр цахилгаан шугам татуулж, шуудан холбоо хөгжүүлэн, бүс нэхэж будах, эсгий, саван, лаа хийх жижиг үйлдвэрүүдийг байгуулжээ. Мөнгийг зээлдэн холоос жимс, ялмын мод авчирч тарьснаар торгоны хүр хорхой үржүүлэх боломж нээгджээ. Тэр бээр хуучны яршигтай ёс ёслол, дүрмийг өөрчилж, энгийн болгосон байна.

    Ар Монголд 1911 онд үндэсний хувьсгал ялалтыг талархаж, Өвөр Монгол хошуудын ноёд язгууртанд ухуулах ажлыг эхлүүлж, хятадын хувьсгалын удирдагч Сүнь Ят сений талд зогсож байв.  Монгол, Төвдийн журганы ерөнхий сайдын тушаалд ажиллахдаа, Монгол, төвдийн сургуулийг байгуулан удирджээ. Гүнсэнноров хошууныхаа ард олныг гэгээрүүлэхийн тулд бололцоотой бүхнийг хийж байсан дэвшилттэй том язгууртан байв. 1930 онд тархины өвчнөөр Бээжинд нас баржээ. (Ж.Болдбаатар)

Ашигласан ном зохиол

Л.Жамсран. Монголчуудын сэргэн мандалтын эхэн. УБ.1996

Удангөлөг. Монгол үндэсний орчин үеийн цуут хүмүүс. Өвөр Монголын багачууд, хүүхдийн хэвлэлийн хороо. Тунляо хот хот. 1990.т.152-158

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол