Богд хаант Монгол Улсын Сангийн яамны хамаг хэргийг захирах шийтгэх яамны тэргүүн сайд Түшээт ван Чагдаржав

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг VIII Богд Жэвзүндамба, Чин ван Ханддорж, түшмэл Хайсан
Төрөл Түүхэн зүтгэлтэн
Цаг үе Олноо өргөгдсөн Монгол улс
Хэний хаанчлалын үед VIII Богд Жэвзүндамба
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) Төрийн жүн ван
Хүйс Эр
Төрсөн он, сар, өдөр 1871
Нас барсан он, сар, өдөр 1915
Овог, аймаг Түшээт хан аймгийн Түшээт ханы хошуу
Төрсөн газар Түшээт ханы хошуу
Албан тушаал 1897 онд Хошуу засаг, 1900 оноос Түшээт хан аймгийн чуулганы дэд дарга, дарга, 1911 оны 11 дүгээр сард Халхын хүрээний бүх хэргийг түр ерөнхийлөн шийтгэх газрын дарга, 1911-1915 Сангийн яамны сайд
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) Хүү Лхамсүрэн

ЧАГДАРЖАВ Гадинбалын

Монголын 1911 оны үндэсний хувьсгалын удирдагчдын нэг

    1911 оны үндэсний хувьсгалын хэрэгт хүчин зүтгэж, 1911 оны 11 дүгээр сараас Халхын Хүрээний бүх хэргийг түр ерөнхийлөн захиран шийтгэх газрын анхны дарга болж, үндсээ чөлөөлөх тэмцлийн утга учрыг олон түмэнд ойлгуулах, Халхын дөрвөн аймгаас цэрэг татах, Богдын лүндэнг монгол туургатанд хүргэх зэрэг ажлыг амжилттай зохион байгуулжээ. Олноо өргөгдсөн Монгол улсыг тунхаглан зарлаж, Богд хаан хишиг тархан буулгасан зарлигтаа “Үндэсний тусгаар тогтнолыг сэргээх хэрэгт” үнэн санаагаар чармайн зүтгэсэн Түшээт хан аймгийн Засаг, улсын түшээ гүн Чагдаржавт үе улиран Түшээт цол, засаг төрийн жүн вангийн хэргэм, шадар сайд, Сангийн хамаг хэргийг бүгд захиран шйитгэгч яамны тэргүүн сайд”-аар тохоон томилж, “дөрвөн үзүүрт чандмань бариул бүхий дөрвөн пүү, гурван ямх мөнгөн тамга” бариулан шагнажээ.

    Тэр бээр Сангийн яамны сайдаар ажиллахдаа улсын сан хөрөнгийг арвижуулах, төсвийн бүрдүүлэлтийг цэгцлэх, татварын тогтолцоо бүрдүүлэх, газрын хэвлийн баялгийг ашиглахад чармайн хүчин зүтгэжээ. Г.Чагдаржав Монгол, Орос хоёр улсын найрамдал ба хавсран тогтоох гэрээ, харилцан солилцсон бичгүүд болон Хаант Оросоос авсан зээлийн үндэслэлийг боловсруулах, нарийвчлан зарцуулахад оролцож байв. Тэр бээр Монголын тусгаар тогтнолыг хамгаалах хэрэгт хятадын хар цэрэгтэй нүүр тулгаран байлдсан таван замын цэргийн нэг чиглэлийг захиран тулалдаж байлаа. Сангийн яамны сайд Г.Чагдаржав 1915 оны зуны эхэн сар хүртэл Орос, Хятад, Монгол гурван этгээдийн хэлэлцээрт Монгол Улсын бүрэн эрхт төлөөлөгчдийн дэд тэргүүнээр оролцож, тусгаар улсынхаа байр суурийг тууштай хамгаалж байсан нь тус хэлэлцээрийн баримт бичгүүдээс тодорхой харагддаг. Гурван улсын хэлэлцээрийн дуусгаж ирээд, өвдөж, биеэ засуулах чөлөө гуйжээ. Богд хаан хүсэлтийг ёсоор болгосон боловч, тэр бээр Олноо өргөгдсөний 5 дугаар он долдугаар сарын 18-ны өдөр хан хорвоогоос халин оджээ. (Ж.Болдбаатар)

Ашигласан ном зохиол

Монгол Улсын Санхүүгийн албаны 100 жил, Сангийн яамны сайд Г.Чагдаржавын мэндэлсний 140 жил.(Эрдэм шинжилгээний хурлын илтгэл, холбогдох материалууд) УБ., 2011.

Болдбаатар Ж., Монгол түмний сод хүмүүс. Төрийн зүтгэлтнүүд. Дэд боть. УБ., 2015. т.259-265.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монгол Улсын Засгийн газрын тэргүүн.УБ.,Соёмбо принтинг.2003