Адил утгатай үг | Ханд чин ван |
Хамаа бүхий үг | VIII Богд Жэвзүндамба, Да лам Цэрэнчимэд, түшмэл Хайсан |
Төрөл | Түүхэн зүтгэлтэн |
Цаг үе | Хаант Монгол Улс. (Олноо өргөгдсөн) |
Хэний хаанчлалын үед | VIII Богд Жэвзүндамба |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) | Эрдэнэ дайчин хошой чин ван |
Хүйс | Эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | 1869 |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1915 оны 2 дугаар сар |
Овог, аймаг | Түшээт хан аймаг Дайчин вангийн хошуу |
Төрсөн газар | Ханжаргалант. Дүгрэг |
Албан тушаал | Засаг ноён, Түшээт хан аймгийн Жанжин, Хаант Монгол Улсын гадаад явдлын яамны сайд |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | Хошой чин ван Цэрэндоржийн хүү тэргүүн зэрэг тайж Минжиддоржийн хүү. Хатан нь Сэвжидмаа. Гурван хүү, нэг охинтой |
1892 онд хошуу засаг залгамжилснаас хойш Манжийн ноёрхлын эсрэг шийдвэртэй тэмцэж, тэрхүү сөргөлдөөний явцад манжийн эрх баригчдад хүүгээ цаазлуулсан. Ингээд Халхад Манж-Хятадын шаахайны мөр гаргуулахгүй хэмээн андгай өргөж, үндэсний эрх чөлөө тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэлд эрслэн босчээ. Чингээд Манжаас тусгаарлах цаг болсныг VIII Богд гэгээнд айлтган, 1911 оны 7 дугаар сард Бат оршил өргөх даншгийн үеэр Халхын хан, ван гүнгүүдийг хуралдуулан уг асуудлыг хэлэлцүүлж шийдвэрлүүлжээ. Энэ хэрэгт Хаант Оросоос тусламж авах асуудлаар Чин ван Ханддорж, Да лам Цэрэнчимэд, Өвөрлөгч түшмэл Хайсан нарыг итгэмжлэн зарсан байна. Монголын төлөөлөгчдийг II Николай хаан хүлээн авч, хэрэв хятадууд Монголд террор үйлдвэл өмгөөлөн хамгаалах зуучлах, бага сага зэвсгийн тусламж үзүүлэх болсон байна. 1911 оны 11 дүгээр сард Халхын хүрээний хэргийг бүгд түр ерөнхийлөн шийтгэх газрыг байгуулж, Ханддорж зөвлөх түшмэл болсон. Халхын дөрвөн аймгаас цэрэг татахад Түшээт хан аймгийн жанжны хувьд Ханддоржийн харъяаны цэргүүд голлон цугларч, Хүрээнд сууж байсан Манжийн амбан Монгол хязгаараас зайлан явах тулган шаардах бичиг өгсөн байна. Тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэл амжилттай болж, 1911 оны 12 дугаар сарын 29-нд Монгол Улс тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсныг зарлаж, Богд хаан зарлигтаа хишиг хүртээгчдийн хамгийн эхэнд Ханддоржийг “Тулгар төр байгуулах тухайн хэрэгт онц хүчин зүтгэж явсан”-ыг цохон тэмдэглээд “...үе улиран Эрдэнэ дайчин цол, ханы ямба, давхар пүнлүү, шар хүрэм, улбар шар жолоо, нэгэн үе ногоон жууз шагнаж, шадар сайд, бүгд захирах сайд, Гадаад хэргийг эрхлэн шийтгэх яамны тэргүүн сайдын тушаалд тохоон томилогтүн” гэжээ.
Тэр бээр 1912-1913 оны заагаар Монголын төлөөлөгчдийн тэргүүлсэн Хаант Орост очиж, Монгол туургатныг нэгэн улс гэр болгохын төлөө улс төр, дипломатын аргаар хүчин зүтгэж байв. Мөн төр ёс, ёслолыг төгөлдөржүүлэх, орчин цагийн анхны бага сургууль байгуулах, улсын сан хөмрөгийг арвижуулах, Өндөр Жанрайсигийг барьж босгох ажлыг санаачлан хэрэгжүүлж байлаа. Иймд Богд хаан 1913 онд “Сайныг удирдагч” цолоор шагнасан байна. 1915 оны цагаан сарын шинийн 6-ны өглөө 46 насандаа бусдын гарт харамсалтайгаар амь үрэгджээ. (Ж.Болдбаатар)
Болдбаатар Ж., Эрдэнэ
дайчин Чин ван Ханддорж.УБ., 2011 он.
Болдбаатар Ж., Монгол
түмний сод хүмүүс.Төрийн зүтгэлтнүүд.Тэргүүн боть.УБ.,Соёмбо
принтинг.2013.т.439-453.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он