Их Монгол улс байгуулагдсаны дараа Чингис хааны ахмад хүү Жүчи 1207 онд ойн иргэдийг дагаар оруулахад Енисейн хиргисийн ноёд дагаар оржээ. Аригбөх, Хайду нарын тэмцэл хөдөлгөөний үед тус бүс нутгийн олонх аймгуудын адил уг тэмцэлд дайчлагдан Аригбөх, Хайду нарын талд орж явав. Хайду нарын тэмцэл дарагдсаны дараа Юань улсын захиргаанд оржээ. 1368 онд монгол хаад ноёд эх нугагтаа эргэж ирсний дараа ойрадын ноёдыг хүчирхэгжин дэгжихийг дагалдан дөрвөн ойрадын холбооны бүрэлдхүүнд багтжээ. XVI зууны эцсээр Ар Халхын баруун гарын хотогойдын ноёдын мэдэлд оров. Энэ үеэс түүхэн сурвалжид Енисейн хиргис нарын оршин суудаг Минусын хотгор, Енисей мөрний сав газрыг Хонгорой хэмээн нэрлэх болсон байна. 1666 онд хотогойдын Алтан хаан Ринчин Лувсан сайн хунтайж халхын дотоодын самуунд ялагдаж, албат ардаа дагуулан Хонгоройн хиргисийн зүг зайлан очоод байхад халхын баруун гарын Засагт хаан болон зүүнгарын Сэнгэ нарын холбоот цэрэг түүнийг довтлон 1667 онд баривчлан олзолж авчээ. Ингээд Хонгоройн хиргисүүд зүүнгарын улсад дагаар орж тэдэнд харьяалагдах болов. XVII зууны эхээр Оросын хаант улс Өмнөд Сибирьт нэвтэрч нутгийн ард иргэдээс алба татлага авах болсноор Хонгоройн хиргис нартай зөрчилдөн байлдах болжээ. Зүүнгарын Галдан бошогт хаан Манж Чин улстай хийсэн дайнд ялагдаж 1697 онд нас барснаас хойш Оросын түрэлт улам хүч нэмэгдэн ихсэв. Мөн хуучин Хонгоройг захирч байсан хотогойдын ноёд Чин улсад дагаар орсон тул Хонгоройн хиргисийг Орос болон Чин улсад алдахаас болгоомжлон зүүнгарын Цэвээнравдан хунтайж 1703 онд хиргисүүдийг өөрийн нутаг руу нүүлгэж аваачжээ. Эзэнгүй шахам хоцорсон Хонгорой нутагт Орос цэрэг нэвтрэн орж Абаканы шивээг байгуулснаар тус нутаг Орост харьяалагдах болж 1727 оны Орос-Чингийн хилийн хэлэлцээрээр баталгаажжээ. Үүнээс үүдэн Алтай, Соёны түрэг монгол хэлтэн ард түмний дунд Хонгорой хэмээх гунигт дуу үүссэн байдаг. (Б.Нацагдорж)