Адил утгатай үг | Хүний өсөлт |
Хамаа бүхий үг | Төрөлт, нас баралт, хүн амын тооллого |
Цаг үе | ХХ-XXI |
Угсаа | Монгол |
Бүс нутаг | Өнөөгийн Монгол улс |
Хүн амын тооллого явагдсан онууд | 1935, 1944, 1956, 1963, 1969, 1979, 1989, 2000 |
ХХ зуунд Монгол улсын хүн ам эрчимтэй өссөн юм. 1935 оноос 2010 он хүртэл нийт 9 удаа хүн амын тооллого явуулсан гэж үздэг. 1918 онд Оросын эрдэмтэн И.М.Майский шинжилгээний анги Монгол улсын хүн амыг тоолж 647.5 мянга хүн амтай гэж үзсэн. И.М.Майскийн тооллогот Монгол улсад худалдаа наймаа, ажил эрхэлдэг хятад, орос хүмүүсийн тоонд оруулсан бол Ховдын хязгаар, Хөвсгөл нуурын урианхай, Богдын Их шавийн нутаг дэвсгэрт амьдарч буй хүмүүсийн тоо ороогүй юм. 1935 оны хүн амын тооллогоор 738.2 мянган 1918 оноос 17 жилийн дараа 90.7 мянган хүнээр буюу жилийн дундаж өсөлт 0.77 хувь байсан. Төр, засгийн алдаатай бодлогын уршгаар 1930 оноос 1934 оны хооронд дүрвэн нүүх хөдөлгөөн өрнөж, Монгол орны бүх аймгийн хамарсан 37700 гаруй хүн БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрийг орхин өмнө тийш нүүссэн, 1932 онд Монгол улсад зэвсэгт бослого гарч 6000 гаруй хүн алагдсан зэрэг ихээхэн нөлөөлсөн. 1944 онд 759.1 мянган хүн тоологдож, 9 жилийн дотор 21.3 мянган хүнээр нэмэгдэж жилийн дундаж өсөлт 0.32 хувьтай байсан. Монгол оронд өрнөсөн их хэлмэгдүүлэлтийн уршгаар 30 гаруй мянган хүнийг хилсээр хороосон нь өсөлт бага байхад нөлөөлсөн юм. 1956 онд 845.5 мянган хүнтэй болж, 12 жилийн дотор 86.0 мянган хүнээр нэмэгдсэн нь эерэг үзүүлт бөгөөд дайн дуусаж, улс орон тайван замаар нийгэм, эдийн засаг, эрүүл мэндийг хөгжүүлэх таатай нөхцөл бүрэлдсэн. 1963 онд анх удаа 1017.1 мянга буюу нэг сая хүнтэй болж, жилийн дундаж өсөлт 2.7 хувьд хүрчээ. 1969 онд 1197.6 мянган хүн амтай болсон. Жилийн дундаж өсөлт 2.8 хувь болжээ. 1979 онд 1595.0 мянга болсон нь Монгол улсын хүн амын өсөлтийн хамгийн өндөр үзүүлэлт юм. 1989 оны тооллогоор 2044.0 мянган хүн тооллогдсон. Энэ хугацаанд БНМАУ хоёр сая иргэнтэй болсон. 1988 оны 7 дугаар сарын 11-нд төрсөн 25 хүүхдийг 2 сая дахь иргэн хэмээн батламжилсан. Энэ үед жилийн дундаж өсөлт 2.5 хувьтай байсан. 2000 онд Монгол улсын 8 дахь удаагийн хүн амын тооллого явагдаж 2373.5 мянга болж, жилийн дундаж өсөлт 1.4 хувьтай болж буурсан. 1990-ээд оны эхнээс зах зээлийн харилцаанд шилжиж, нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд гарсан өөрчлөлт зэрэг олон шалтгаан нөлөөлжээ. 2010 оны тооллогоор 2754.6 мянга болсон. Харин 2015 онд 1 дүгээр сарын 24-нд Монгол улсын гурван сая дахь иргэн мэндэлсэн билээ. (Ч.Батдорж)
Ц.Сономдагва. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион
байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. МХАҮ Танхимын хэвлэх үйлдвэр.
Улаанбаатар, 1998.
Монгол Улсын хүн ам хорьдугаар
зуунд. Үндэсний статистикийн хорооноос эрхлэн гаргав. УБ., 2003
О.Сүхбаатар, С.Энхжин. ХХ зууны
эхэн үеийн Монголын хүн амын түүхийн зарим асуудал. Бит пресс ХХК-д хэвлэв.
УБ., 2011
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он