гэрээний монгол эх

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг 1912 оны гэрээ, Монгол-Оросын найрамдлын гэрээ
Хамаа бүхий үг И.Я.Коростовец, Богд хааны Засгийн газар, Хаант Орос улс
Цаг үе ХХ зуун
Хэний хаанчлалын үед Богд хаант Монгол улс
Гэрээ байгуулсан этгээд Хаант Орос улсын бүрэн эрхт төлөөлөгч И.Я.Коростовец, Богд хааны Засгийн газрын Ерөнхий сайд Сайн ноён Намнансүрэн тэргүүтэй бусад таван яамны сайдууд
Бүс нутаг Богд хаант Монгол улсын Нийслэл хүрээнд
Байгуулсан он цаг 1912 оны 11 дүгээр сарын 3
Салаа салбарууд Хавсран тогтоосон 17 зүйл худалдааны протокол

Монгол-Оросын 1912 оны гэрээ

ХХ зуунд Монгол улс Орос улстай байгуулсан анхны гэрээ

    Хаант Орос улсын Бүрэн эрхт элчин сайд И.Я.Коростовец Монголчуудтай гэрээ байгуулахаар 1912 оны 10 дугаар сарын 4-ний өдөр Нийслэл хүрээнд ирсэн. Монголчуудтай байгуулах гэрээний төслийг урьдчилан бэлдэн байжээ. И.Я.Коростовец Богд хааны Засгийн газрын тэргүүн Сайн ноён хан Намнансүрэн, Дотоод явдлын яамны тэргүүн сайд Да лам Цэрэнчимэд, Гадаад хэргийг эрхлэн шийтгэх яамны тэргүүн сайд Чин ван Ханддорж, Сангийн явдлын яамны тэргүүн сайд Түшээт ван Чагдаржав, Цэргийн явдлын яамны тэргүүн сайд Жүн ван Гомбосүрэн, Шүүх явдлын яамны тэргүүн сайд жүн ван Намсрай нартай хэлэлцээр хийсэн. Хэлэлцээрт хоёр тал өөрсдийн байр суурийг хамгаалж нэг сар гаруй маргалдсаны эцэст уг гэрээг байгуулсан.

    Гэрээ нь оршил 4 зүйлээс гадна, хавсарган тогтоосон 17 зүйлээс бүрднэ. Хаант Оросын тал Монгол улсын өөртөө эзэрхэг ёс [автономит]-ыг хүлээн зөвшөөрч, Монголын нутагт хятад цэрэг оруулах байх, монголчууд өөрсдөө цэрэг байгуулахад Хаант Орос улс туслахаар болсон. Харин Оросын худалдаачид Монголын нутагт чөлөөтэй худалдаа хийх эрхтэй болж, монголчууд өөр гадаад улстай гэрээ байгуулахад урьдаар заавал Хаант Орос улстай хэлэлцэж байхаар тогтоожээ.

    Монгол-Оросын 1912 оны гэрээний дараа 1914 онд Орос-Монголын хоорондын нууцаар байгуулсан дөрвөн зүйлийн гэрээг (мөнгө зээлүүлэх, буу зэвсгийн, төмөр зам байгуулах, цахилгаан мэдээ байгуулах) Хаант Оросын консул Миллер, Дотоод яамны тэргүүн сайд Дашзэвэг, Сангийн яамны тэргүүн сайд Чин ван Чагдаржав, Гадаад яамны дэд сайд гүн Цэрэндорж нар хэлэлцэн тогтоосон.  1915 оны Хиагтын гурван улсын гэрээ нь Монгол-Оросын 1912 оны гэрээг үндэс болсон. (Ч.Батдорж)

Ашигласан ном зохиол

Ж.Урангуа. ХХ зууны эхэн үеийн Монгол Улс (1911-1919). “Мөнхийн үсэг” ХХК-д хэвлэв. УБ., 2006.
Ц.Батбаяр. Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын гадаад харилцаа. Адмон ХХК-д хэвлэв. УБ., 2008.
Монголд өнгөрүүлсэн есөн сар. Иван Яковлевич Коростовец. (Монгол дахь Оросын Бүрэн эрхт төлөөлөгчийн өдрийн тэмдэглэл). Эмхтгэсэн О.Батсайхан. УБ., 2010.
Монголын түүхийн эх сурвалж (1911-1921), Монгол бичгээс кирил үсэгт буулгасан О.Батсайхан. Адмон принтинг хэвлэлийн компанид хэвлэв. УБ., 2010.
Ч.Батдорж. Монгол-Оросын 1912 оны найрамдлын гэрээ бичиг. МУИС-ийн Улаанбаатар сургуулийн магистрын зэрэг зорилсон бүтээл. УБ., 2011
О.Батсайхан. Монголын Сүүлчийн эзэн хаан VIII Богд Жавзандамба. Амьдрал ба домог. Нэмж баяжуулсан гурав дахь хэвлэл. Соёмбо принтинг. УБ., 2013

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монголын ард түмний 1911 оны үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэл. (баримт бичгийн эмхтгэл). Эмхтгэсэн  А.Очир, Г.Пүрвээ. Д.Сүхбаатарын нэрэмжит хэвлэх комбинатад хэвлэв. УБ., 1982.

З.Лонжид. 1912 оны Монгол, Оросын хэлэлцээрийн түүх бичлэг. Түүх VIII. (Эрдэм шинжилгээний бичиг). МУИС-ийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв. УБ., 2009.