БНМАУ-ын сүлд

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг БНМАУ
Хамаа бүхий үг Үндсэн хууль
Төрөл Зохион байгуулалт
Цаг үе ХХ зуун
Бүс нутаг Монгол улс
Болсон цаг хугацаа 1924 оноос 1992 он
Хаана болсон Монгол улс
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Богд Жэбзүндамба, Ерөнхий сайд Цэрэндорж, Коминтерн, Халхын дөрвөн аймаг, Ховдын хязгаар

Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс

1924 оноос 1992 онд байсан Монгол улсын засаглалын хэлбэр

    Монгол Ардын намын удирдагч С.Данзан, Д.Бодоо нар Монголд Ардын эрхэт хэмжээт цаазат засаг тогтоох тухай санал нэг байсан ч агуулгын талаар зөрүүтэй байв. С.Данзан тэргүүтэй үндэсний ардчилсан чиг шугамыг баримтлагчид улс орны нийгмийн хөгжлийг аажмаар явуулж, төрийн тэргүүлэх үүргийг нэмэгдүүлэх, олон улстай харилцахыг зорьж байв. Харин зүүний жигүүрийнхэн буюу Коминтерн ба ЗХУ-д шүтэж, нийгмийн амьдралд гүн гүнзийг өөрчлөлт хийж, социалист замаар замнан, намын нөлөөг нэмэгдүүлэхийг эрмэлзэж байв. Үзэл баримтлалын зөрчил гүнзгийр ч үндэсний ардчилсан чиг баримжааг баримтлагч С.Данзанг цаазалсан. Үүний дараа Монгол улсын цаашдын хөгжлийн үзэл баримлалыг тодорхойлох үндсэн хуулийг боловсруулж, Монгол улсын анхдугаар их хурлыг зарлан хуралдуулж, 1924 оны 11 дүгээр сарын 26-ны өдөр Үндсэн хуулиа баталж Бүгд Найрамдах засаглалын тунхаглав.

    1924 оны Үндсэн хуулиар Улсын Их хурал, Улсын Бага хурлыг байгуулсан. Уг бүтцийг 1949 он хүртэл хадгалсан бөгөөд Улсын Их хурал 9 удаа, Улсын Бага хурал 30 гаруй удаа хуралдсан. 1940, 1960 онуудад Үндсэн хуулийг дахин баталж, төрийн социалист хэв маягт багтах Бүгд Найрамдах улсын төрийн хэлбэрийг сонгон хөгжиж байв. 1950-иад оны эх хүртэл үйлчилж байсан төр-намын тогтолцоог нам-төрийн тогтолцоонд шилжүүлсэн. 1960 оны Үндсэн хуульд “БНМАУ-ын төр, нийгмийг удирдан чиглүүлэх хүч бол бүхнийг ялагч марксист-ленинист онолыг  удирдлага болгосон Монгол Ардын Хувьсгалт нам мөн” гэж заасан. 1960-1990 оны хооронд Ардын Их хурлын сонгууль 9 удаа явагдаж, Их хурлын чуулган 40 гаруй удаа чуулжээ.

    1990 оны 5 дугаар сард БНМАУ-ын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, төрийн эрхийг шинэчлэн, нам төрийн үүргийг зааглан, парламентын нэгдмэл тогтолцоог бүрдүүлэн төлөвшүүлэх, ардчиллыг бүх талаар хөгжүүлэх чиглэлийг баримтласан. БНМАУ-ын Ардын Их хурлын 12 дахь удаагийн сонгуулийн II хуралдаан 1992 оны 1 дүгээр сарын 13-ны өдөр шинэ Үндсэн хуулийг баталсан. Үндсэн хууль ёсоор төрийн хэлбэрийн хувьд Монгол улс бол парламентийн Бүгд Найрамдах Улс юм. (Ч.Батдорж)

Ашигласан ном зохиол

Монгол улсын түүх. Боть V. Адмон ХХК-д хэвлэв.  УБ., 2004.

О.Батсайхан. Монгол үндэстэн бүрэн эрхт улс болох замд. (1911-1946). Адмон хэвлэлийн газар. УБ., 2007

Монгол улсын хөгжлийн бодлого, үзэл баримтлал: хувьсал өөрчлөлт. (ХХ зуун). Соёмбо принтинг. УБ., 2008

Монгол улсын түүх. (Түүх, онол-арга зүйн асуудлууд). Нэмэн засварласан гурав дахь хэвлэл. Соёмбо прининг. УБ., 2010

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол