Улаанбаатар хот

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Нийслэл хот, Өргөө, Их хүрээ, Нийслэл хүрээ
Хамаа бүхий үг Өндөр гэгээн, Богд хан-уул
Төрөл Засаг захиргаа
Цаг үе ХХ, XIX зуун
Хэний хаанчлалын үед БНМАУ, Монгол улс
Үндэслэн байгуулагч Монголчууд
Бүс нутаг Монгол улс
нэрлэгдсэн он цаг 1924

Улаанбаатар

Монгол улсын нийслэл

    1639 онд Халхын ноёд Түшээт хан Гомбодоржийн хүү Занабазарыг Халхын шарын шашны тэргүүнээр өргөмжлөн “Гэгээн” цол өргөж, Ширээт цагаан нуур хэмээх газар орд өргөө босгосон үйл явдлаар Улаанбаатар хотын түүх эхэлдэг. Өргөө хот нь Номын хүрээ, Их [Да] хүрээ, Нийслэл хүрээ зэргээр нэрлэгдэж байсан.

    Өргөө хот нь олон удаа нүүдэллэсний эцэс одоогийн Улаанбаатар хотын нутагт шилжин ирснээр хотын суурьшил эхэлжээ. Богд Хаант Монгол улсын үед Нийслэл хүрээ хэмээн нэрлэгдэж, Гандан, Зүүн хүрээ, Дамбадаржаа хийд, баруун, зүүн дамнуургачин, маймаа хот, Консулын дэнж, хүрээ харчуул, хороо харчуул хэмээн хуваагддаг байв. 

    БНМАУ-ын анхдугаар үндсэн хуулийг батласан Улсын анхдугаар их хурал, 1924 оны 10 дугаар сарын 29-ний өдрийн 14 дүгээр хуралдаанаар Нийслэл хүрээг БНМАУ-ын нийслэл хот хэмээн зарлаж дорно дахинаа ардын хувьсгалын оч нөлөөг дэлгэрүүлэхийн бэлэг тэмдэг болгон нэрийг Улаанбаатар хот хэмээн тогтоожээ. Энэ үе нь Улаанбаатар хот 13 хороо, Амгаланбаатар дагуул хоттой нийт 14 хэсгээс бүрдэж байсан

1965 оны 4 дүгээр сарын 14-ний өдөр БНМАУ-ын Ардын Их хурлын тэргүүлэгчдийн 79 дүгээр зарлигаар Улаанбаатар хотын засаг захиргааг өөрчлөн Октябрь, Ажилчин, Найрамдал, Сүхбаатар гэсэн дөрвөн районд хуваажээ. 1973 онд Гацуурт хороо, 1976 онд Партизан хороо, 1978 онд Багануур хороо шинээр нэмэгджээ. 

    Улаанбаатар хот нь Монгол улсын хүн амын 40 орчим хувь нь суурьшсан бөгөөд Сүхбаатар, Чингэлтэй, Баянгол, Баянзүрх, Хан-Уул, Сонгино хайрхан, Налайх, Багануур, Багахангай гэсэн 9 дүүрэгтэй 2015 оны байдлаар 1 сая 300 мянган хүн амтай хэмээн тоологджээ. (Ч.Батдорж)

Ашигласан ном зохиол

Л.Дүгэрсүрэн. Улаанбаатар хот. (1921-1940). Улсын Хэвлэлийн хэрэг эрхлэх хороо. УБ., 1963.
О.Бүрнээ. Улаанбаатар хот (1921-1968). Товч танилцуулга. Улаанбаатар, 1970
Батсамбуу Ж, Шаравдорж Х. Улаанбаатар хот 50 жилд. УХГ. УБ., 1971
Улаанбаатар хотын хөгжлийн түүхэн замнал, хэтийн төлөв. УХГ. УБ., 1974.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Улаанбаатар Монгол улсын нийслэл. Редакцийн зөвлөл. Б.Баатарзориг, Ц.Болдсайхан, Г.Нямсамбуу, С.Цацрал. Гамма. УБ., 2006

А.Цэрэнчулуун. Улаанбаатар хотын тойрон аялал. Адмон ХХК-д хэвлэв. УБ., 2008