Судар бичгийн хүрээлэнгийн хамт олон. 1920-иод оны сүүл. Эх сурвалж: (ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн Баримт мэдээллийн төв)

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Номын хүрээлэн
Хамаа бүхий үг С.Жамьян, Ж.Цэвээн, Шинжлэх ухааны хүрээлэн, Шинжлэх ухааны академи
Төрөл Түүхэн үйл явдал
Цаг үе 1921-1930 он
Үндэслэн байгуулагч Ерөнхий сайд Д.Бодоо, Дотоод яамны сайд Т. Пунцагдорж, Х.Чойбалсан, С.Жамьян, Н.Магсаржав, Ж.Цэвээн
Бүс нутаг Монгол улс
Үүсэж байгуулагдсан он цаг 1921 он
Өөрчлөгдсөн он цаг 1930
Салаа салбарууд Музей, номын сан, архив

Судар бичгийн хүрээлэн

Монгол улсын шинжлэх ухааны анхны байгууллага

    1921 онд Ерөнхий сайд Д.Бодоо, Дотоод яамны сайд  Т.Пунцагдорж, Х.Чойбалсан, С.Жамьян, Н.Магсаржав нар санаачлан, Богд хааны зарлигаар 1921 оны 11 дүгээр сарын 22-нд Судар бичгийн хүрээлэнг байгуулжээ. Анхны даргаар гүн С.Жамьян, нарийн бичгийн даргад эрдэмтэн Ж.Цэвээн, гүн Д.Дашням ажилласан. Судар бичгийн хүрээлэн нь Монгол улсад эрдэм ухааныг дэлгэрүүлж, олон ардыг гэгээрүүлэх, улс орныхоо дорой буурай байдлыг арилгаж, бичиг үсэг соёл боловсрол, шинжлэх ухааныг зүйл бүрээр хөгжүүлэхийг зорьж байв.

    Судар бичгийн хүрээлэнгийн анхны дүрмийг 15 зүйлтэйгээр боловсруулсан. 1924 онд Судар бичгийн хүрээлэн Эрхлэх үйлдвэрийн товчоо хэмээх зорилтод хөтөлбөрийг баталсан. ЗХУ-ын Засгийн газрын дэргэд 1925 онд байгуулагдсан “Монголын комисс” Монголд шинжлэх ухааны олон салбарын экспедицүүдийг Судар бичгийн хүрээлэн дээр түшиглэн ажиллаж байсан. Мөн ЗХУ-аас В.И.Лисовский, В.А.Казакевич, Н.П.Шастина, С.А.Кондратьев, Б.Ф.Смирнов нар Монголд байнга амьдран Судар бичгийн хүрээлэнд алба хааж байсан. 1929 онд номын сан, музей, Төвд эмнэлгийн тасаг, дуу хөгжмийн тасаг, газрын зургийн тасаг, гэрэл зургийн тасаг, лаборатори, дуун ухааны тасаг, түүхийн тасаг, архив гэсэн тасаг, салбаруудтай болж өргөжсөн.

    Монгол хэл дээр шинэ нэр томьёог оновчтой буулган зорилгоор “Нэр томьёоны комисс”-ыг байгуулсан. Судар бичгийн хүрээлэнгийн зөв бодлого үйл ажиллагаа нь монголчуудын уламжлалт өв соёл, хуучны ховор ном зохиол, сүм хийдийг устаж үгүй болох аюулаас авран хамгаалж өдгөө бидэнд үлдээхэд онцгой гавьяа байгуулсан.

    Судар бичгийн хүрээлэн нь 1930 онд Шинжлэх ухааны хүрээлэн болон өргөжсөн. Шинжлэх ухааны хүрээлэнг Ерөнхий сайд асан А.Амар, Шүүх яамны сайд асан Л.Дэндэв нар удирдаж, Монгол улсад шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх суурийг тавьсан. Судар бичгийн хүрээлэнгээс Монголын Үндэсний Номын сан, Үндэсний төв архив, Улсын музей, Хувьсгалын музей, Богд хааны ордон музей салбарлан хөгжсөн. Улмаар 1961 онд Монгол улсын Шинжлэх ухааны Академи болон хөгжсөн. (Ч.Батдорж)

Ашигласан ном зохиол

Б.Ширэндэв. Шинжлэх ухааны Академийн товч түүх. ШУА-ийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв. УБ., 1980.
Ч.Сэрээтэр, Х.Цэрэв, Б.Чадраа. Монгол Улсын шинжлэх ухааны академийн түүх. Бемби сан. УБ., 2002.
Монголын шинжлэх ухааны академийн түүх: түүх ба баримт. Ред: Энхтүвшин Б, Очир А. Адмон ХХК-д хэвлэв. УБ., 2011.
Монгол-Оросын шинжлэх ухаан, соёлын харилцаа. (1921-1960). Нэмж засварласан хоёр дахь эх. Адмон ХХК-д хэвлэв. УБ., 2011

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол