
Адил утгатай үг | Сайн ноён хан Намнансүрэн, Монгол улсын анхны ерөнхий сайд |
Хамаа бүхий үг | Сайн ноён ханы хошуу, Цэцэрлэгийн чуулган, Богд хаан, Улсын дээд, доод хурал, Санкт-Петербург |
Төрөл | Түүхэн зүтгэлтэн |
Цаг үе | XIX зууны сүүл ХХ зууны эхэн |
хаанчлалын үед | Манжийн эрхшээлийн үеийн Монгол, Богд хаант Монгол улс |
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) | Ягаан ноён, Халхын Түмэнхэн номун эзэн, Итгэмжит Эетэй эрх дайчин Сайн ноён хан |
Хүйс | Эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | 1878 оны 2 дугаар сар. XV жарны шар бар жилийн бар сарын бар өдөр |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1919 оны 4 дүгээр сар |
Овог, аймаг | Чингис хааны алтан ураг, боржигид овог. Сайн ноён хан аймаг |
Төрсөн газар | Халхын Сайн ноён аймгийн Сайн ноёны хошуу одоогийн Өвөрхангай аймгийн Уянга сумын нутаг |
Албан тушаал | 1897-1919 онд Халхын Сайн ноён аймгийн Сайн ноёны хошуу [1911 оноос Сайн ноён хан аймгийн Сайн ноён ханы хошуу ] засаг ноён, 1897-1908 онд Сайн ноён аймгийн хэбэй [аймгийн цэргийг захирах туслагч жанжны зөвлөх үүрэгтэй тушаал], 1906-1911 онд Сайн ноён аймгийн Цэцэрлэгийн чуулганы дарга, 1912-1919 онд олон яамны хамаг хэргийг Бүгд Ерөнхийлөн захирах яамны тэргүүн сайд, 1914-1919 онд Улсын Дээд хурлын дарга, 1915-1919 онд Цэргийн явдлын яамны тэргүүн сайд |
Гэр бүл (эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | эцэг Сайн ноён Төгс-Очир, өвөг Эцэг Сайн ноён Цэрэндондов, эх Хандмаа хатан, эхнэр Магсар хатан, хөвгүүн Батсүх, Адвингэрэл |
Халхын Гэрсэнз Жалайр хунтайжийн ач хүү Түмэнхэний 14 дүгээр үе. 1911 оны Үндэсний хувьсгалд идэвхтэй оролцож, Монгол улсыг дахин сэргэн мандуулахад гавьяа байгуулсан учир Богд хааны зарлигаар “Үе улиран хан, ногоон жууз, шар хүрэм, улбар шар жолоо, итгэмжит эетэй, эрх дайчин цол олгосон. 1912 оны дундуур Богд хааны зарлигаар Бүгд ерөнхийлөн шийтгэх яамыг байгуулж, тэргүүн сайдаар томилогдсон. 1912 оны 11 дүгээр сарын 2-нд байгуулсан Монгол-Оросын гэрээ байгуулахад оролцсон. 1913 оны 10 дугаар сарын 18-нд Сайн ноён хан Намнансүрэн тэргүүлэн Засагт ван Удай, Гадаад яамны дэд сайд Цэрэндорж, Цэргийн яамны дэд сайд Чимиддорж, орчуулагч Цэвээн зэрэг 28 хүний бүрэлдэхүүнтэй Хаант Орос улсад айлчилсан. Энэ айлчлалаар Сайн ноён хан Намнансүрэн Эзэн хаан хоёрдугаар Николай хаан, Гадаад яамны сайд С.Д.Сазонов, Ерөнхий сайд В.Н.Коковцев, Цэргийн яамны сайд В.А.Сухомлинов, Тэнгисийн цэргийн яамны сайд адмирал Григорович нарын олон хүмүүстэй уулзсан. Санкт-Петербург хот дахь гадаадын улсуудын элчин сайдуудтай уулзахаар хичээл зүтгэл гаргасан хэдий ч амжилт олоогүй байна. Зорьсон хэрэг бүтээгүй ч Хаант Орос улсын аж үйлдвэр, соёл, шинжлэх ухааны олон газруудтай танилцаж, Эрхүүд суралцаж байсан монгол сурагчидтай уулзсан.
Олон улсын парламентын жишгийг харгалзан эзэн хаанд зөвлөх эрх бүхий Улсын дээд, доод хурлыг 1914 онд санаачлан байгуулсан. Ж.Цэвээнд даалгаж, үндсэн хуулийн төсөл “Улсын эрх” хэмээх зохиолыг боловсруулуулжээ. Сайн ноён Намнансүрэнгийн тэргүүлсэн Засгийн газар Иргэний сургууль байгуулах, Монгол улсын албан түүх бичих, “Шинэ толь”, “Нийслэл хүрээний сонин бичиг” тогтмол хэвлэл гаргах, телефон утас, бага оврын цахилгаан станц байгуулах, төмөр зам тавих зэрэг ажлыг эхлүүлж байжээ. Тэрбээр 1915 оны 9 дүгээр сараас Цэргийн яамны тэргүүн сайдаар хавсран ажилласан. 1919 оны хаврын эхэн сард 41 насандаа учир битүүлгээр нас баржээ. (Ч.Батдорж)
Богд Хаант Монгол улсын анхны Ерөнхий сайд, Сайн ноён хан Төгс-Очирын Намнансүрэн. Эрдэм шинжилгээний бүтээл. Эрхэлсэн: Ц.Гомбосүрэн. Тоонот принт. УБ., 1998.
Монгол улсын шастир. (Тэргүүн дэвтэр). Монгол түүхийн сурвалж бичгийн цуврал. XXYII боть. Соёмбо принтинг хэвлэлийн газар. УБ., 2006
Ж.Болдбаатар. Монголын 1911 оны Үндэсний хувьсгалын зүтгэлтнүүд. Соёмбо принтинг хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв. УБ., 2011
С. Чулуун. Монгол улсын анхны ерөнхий сайд Оросын эзэнт улсад. (Түүх-гэрэл зураг). Адмон хэвлэлийн газар хэвлэв. УБ., 2014
А.Дашням. Халхын Сайн ноён хан Намнансүрэн: Үйл амьдралаас, Улаанбаатар, Улсын Хэвлэлийн Газар. УБ., 1990
Богд хаант Монгол улсын Ерөнхий сайд Сайн ноён хан Т.Намнансүрэнгийн Хаант Орос улсад 1913-1914 онд хийсэн айлчлал. /Баримт бичгийн эмхтгэл/ Архивын Ерөнхий газрын хэвлэх хэсэгт хэвлэв. УБ., 2010
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он