
Хамаа бүхий үг | Сийлмэл зураг, Зураагийн улаан хадны зураг, Цагаан Салаа-Бага Ойгорын хадны зураг, Далан Түргэний хос толгойн зураг, Хойд Хөлцөөтийн хадны зураг, Чулуут голын хадны зураг, Гачууртын амны зураг, Их Тэнгэрийн амны хадны зураг, Бичигтийн амны хадны зураг, Шивээт хайрханы хадны зураг, Ямаан усны хадны зураг, Дэл уулын хадны зураг, Цагаан голын хадны зураг, Арслантын хадны зураг, Бага Харганатын хадны зураг, Бударын чулууны хадны зураг, Гурван Мандалын хадны зураг, Жаргалантын ширээ хадны зураг, Жужан улс |
Төрөл | Хадны зураг |
Түүхэн эрин үе | Хүрлийн үе, түрүү төмрийн үе, Жужаны үе |
Он цаг | (НТӨ III мянган жил - НТӨ I мянган жил) – (НТ IV-VI зуун) |
Салбар | Археологи |
Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн сумын нутаг Цамбагарав уулын урд энгэрийн наран ээвэр босоо том Хар хаданд энэхүү дурсгал оршино.
Энэ хаднаа түүхийн олон үед холбогдох зураг дүрслэл нэлээд буйн дотор хурц үзүүртэй багажаар зурж сийлсэн цэрэг эрсийн зураг онц сонирхолтой. Хадны дээд хэсэгт зүүн зүг хойно хойноосоо цуварч яваа хоёр хуягт морин цэрэг, тэдгээрийн доохно талд өөдөөс нь сөрж яваа нэгэн хуягт морин цэрэг, түүний ард нумаар зэвсэглэсэн дуулгатай явган цэргийг дүрсэлжээ. Хуягт морьт цэргүүд бүгд үзүүр хэсэгт нь цацаг, унжлага маягийн зүйл унжуулсан урт жад маягийн зэвсэг барьсан байна.
Цэрэг эрсийн заримыг өвч хуягтай, заримыг хуяггүй, өргөн мөртэй, нарийхан бэлхүүстэй, морьдыг өвч хуягтай дүрсэлсэн байна.
Хадны доод хэсэгт дээрээс доош цувуулан хоёр хуягт морин цэргийг томоор дүрсэлжээ. Эдгээр морьт цэргүүдийн дээд талд буга, урд болон доод талд олон тооны янгир дүрсэлсэн байна. Энэ хоёр морьт цэргийг янгирын зураг дээр давхарлан зурсан нь тод мэдэгдэнэ. Тус хадны зүүн хэсэгт нэг тэмээ, түүний доод талд тэмээ унасан хүнийг бүх талбайгаар нь хонхойлон цоолборложээ.
Дээд талын гурван морьт цэргийн хойд талд хөлөө атийлгасан нэг буга, түүний дээд талд биеийн хэлбэрийг гоёмсогоор илэрхийлсэн адуу бий.
Эдгээр хуягт морьт цэргийн зургийг олж анх нийтэлсэн М.Шинэхүү Жужаны үе буюу НТ IV-VI зуунд холбогдуулан үзсэнийг Д.Цэвээндорж, Г.Сүхбаатар нарын зэрэг судлаачид дэмждэг ба харин Оросын зарим судлаачид Түрэгийн үед хамааруулан үзэх саналтай байдаг.
Цамбагаравын Хар хадны зургийн дүрсэлсэн арга хэлбэр, хадны зургийн өнгө, янгирын зураг дээр давхарлан морьт цэргийн зургийг зурсан зэргээс үзэхэд эндэхийн хадны зураг хүрэл, төмрийн түрүү үе болон Жужаны үед холбогдох олон үеийн дурсгалт газар болно. (Н.Батболд)
Монгол нутаг дахь түүх, соёлын дурсгал. УБ., 1999.
Новгородова Э.А. Мир петроглифов Монголии. М., 1984. стр 128-134.
Сүхбаатар Г. Нирун улс. УБ., 1992. тал 106-107.
Цэвээндорж Д. Монголын эртний түүхийн хичээлийн үзүүлэн. УБ., 1990.
Шинэхүү М. Хадны нэгэн сүг зураг. ШУА. 1976. №2. тал 66-68.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он