Тамга

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сийлмэл зураг, Зураагийн улаан хадны зураг, Цагаан Салаа-Бага Ойгорын хадны зураг, Далан Түргэний хос толгойн зураг, Хойд Хөлцөөтийн хадны зураг, Чулуут голын хадны зураг, Гачууртын амны зураг, Их Тэнгэрийн амны хадны зураг, Бичигтийн амны хадны зураг, Шивээт хайрханы хадны зураг, Ямаан усны хадны зураг, Дэл уулын хадны зураг, Цамбагарав уулын хадны зураг, Арслантын хадны зураг, Бага Харганатын хадны зураг, Бударын чулууны хадны зураг, Гурван Мандалын хадны зураг, Жаргалантын ширээ хадны зураг, Хүннүгийн хадны зураг
Төрөл Хадны зураг
Түүхэн эрин үе Хүрлийн үе, Хүннүгийн үе
Он цаг (НТӨ III мянган жил - НТӨ I мянган жил) – (НТӨ III – НТ II зуун)
Салбар Археологи

Цагаан голын хадны зураг

Говь-Алтай аймгийн Халиун (хуучнаар Наран) сумын нутаг Цагаан голын зүүн эрэгт орших хадтай хошууны баруун урагш харсан хаданд буй хадны сийлмэл зураг.

     Цагаан гол нь нарийн хавцлаар урсах уулын гол бөгөөд хавцлын дунд хэрд цохиж сийлбэрлэсэн олон тооны зураг бүхий энэхүү дурсгалт газар оршино. Энэ дурсгалыг анх археологич Ц.Доржсүрэн нээн илрүүлжээ. 
    Хадан хошууны баруун талд янз бүрийн үед холбогдох олон зураг зурагдсаны дотроос нэлээд эрт үеийнх нь гэдсээ татсан байдалтайгаар дүрслэгдсэн морины зураг юм. Энд бас урт бүс, жадтай хүн, буга, янгир, урт биетэй морь, толгойгоороо холбогдсон хоёр том амьтан, далавчаа дэлгэсэн шувуу, сүүлээ унжуулсан том нүдтэй амьтан, олон янзын нийлмэл тамга зэргээс гадна чухам юуг дүрсэлсэн нь мэдэгдэхгүй зураг, зураасууд нэн элбэг аж.
     Цагаан голын хадны зургуудаас олон тооны тамга, нум сум харваж байгаа хүн, урт сүүлтэй морь, эвэртэй юм шиг толгойн гоёлтой хүн, сүүлээ өргөсөн, асар том дугуйрсан эвэртэй амьтны зургууд үлэмж сонирхолтой. Мөн жад барьсан хоёр хүнийг том малгайтай, дээл хувцастай, бүстэй, гуталтайгаар зурсан байна. 
      Хадны доод талд хоорондоо холбоотой таван морийг ямар нэгэн зүйл татаж байгаа байдалтай зураг байх агаад энд бас эртний тэрэгний зураг ч бий. Тэрэгнүүдийг харин морь мал хөллөөгүй дангаар нь дүрсэлжээ. Тэрэгний тэвш нь хагас дугуй хэлбэртэй, хоёр дугуйны хигээсүүд нь харилцан адилгүй тоотой байна. Эдгээр зургийг судлаачид Дундад Ази, Кавказ, Скандинавын хойгоос олддог тэрэгний зурагтай адилтгаж үздэг.
      Цагаан голын хадны зураг он цагийн хувьд хүрэл зэвсгийн үеэс НТӨ II зууны эцэс I зууны эхэнд холбогдоно. (Н.Батболд)

 

Ашигласан ном зохиол

Дорж Д., Новгородова Э.А. Петроглифы монголии. УБ., 1975.

Доржсүрэн Ц. Говь-Алтайн Цагаан голын хадны зургууд. AС. т.II. f. 2. УБ., 1963.

Монгол нутаг дахь түүх, соёлын дурсгал. УБ., 1999.

Цэвээндорж Д. Монголын эртний урлагийн түүх. УБ., 1999.


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол