Морь унасан хүмүүс

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сийлмэл зураг, Зураагийн улаан хадны зураг, Цагаан Салаа-Бага Ойгорын хадны зураг, Далан Түргэний хос толгойн зураг, Хойд Хөлцөөтийн хадны зураг, Чулуут голын хадны зураг, Гачууртын амны зураг, Их Тэнгэрийн амны хадны зураг, Бичигтийн амны хадны зураг, Шивээт хайрханы хадны зураг, Ямаан усны хадны зураг, Цагаан голын хадны зураг, Цамбагарав уулын хадны зураг, Арслантын хадны зураг, Бага Харганатын хадны зураг, Бударын чулууны хадны зураг, Гурван Мандалын хадны зураг, Жаргалантын ширээ хадны зураг, Хүннүгийн хадны зураг, эртний Түрэгийн хадны зураг
Төрөл Хадны зураг
Түүхэн эрин үе Хүрлийн үе, түрүү төмрийн үе, хүннү, эртний түрэг, Монголын үе
Он цаг НТӨ III мянган жил - НТӨ I мянган жил – НТ XII-XV зуун
Салбар Археологи

Дэл уулын хадны зураг

Дундговь аймгийн Өлзийт сумын Тагт (хуучнаар) багийн нутаг дахь Дэл уул хэмээх жижиг нуруунд орших хадны сийлмэл зураг.

Дэл уул нь зүүнээс баруун тийш 25 км орчим сунаж тогтсон говийн намхавтар нуруу бөгөөд эл нурууны уулс бүхэн бэлээсээ оройгоо хүртэл бараг нэлэнхүйдээ хадны зурагтай. Зурагнууд нь билүү чулуун хадны бараан өнгөнөөс бараг ялгагдахгүй ажээ. Хадны зургийг голчлон сийлэх, мохоо үзүүртэй багажаар цохиж гаргах зэрэг олон янзын аргыг хэрэглэн зурсан байна.
    Энэ цогцолбор дурсгалын зурагнууд нь он цагийн хувьд харилцан адилгүй, нэг хэв загварын биш онцлог шинжтэй юм. Эндэхийн хаднаа хүнийг хэд хэдэн янзаар дүрсэлсэн байдаг. Тухайлбал, хүний гарыг нь зуралгүй толгой дээр нь гурван салаа зураас гаргаж мөрнөөс нь авахуулан нэгэн урт зүйл унжсанаар зурсан нь манай орны хадны зураг дотор ер тааралддаггүй билээ. Мөн өргөн орой бүхий малгайтай, гартаа жад барьсан морьтой хүн, баруун гартаа дугуй зүйл барьсан хоёр толгойтой хүн, амьтдын дээд талд дүрсэлсэн дугуй цэгнүүд зэрэг дүрслэлүүд ихээхэн сонирхолтой юм.
    Дэлийн уулын хадны зураг нь он цагийн хувьд хүрэл зэвсгийн үеэс төмрийн түрүү үе, цаашилбал НТ VIII-IX зуун, бүр Монголын үед ч холбогдож болохыг судлаачид тогтоожээ. (Н.Батболд)

 

Ашигласан ном зохиол

Батсүрэн Б., Хүүхэнбаатар Д. Дэл уулын хадны нэгэн зургийн тухайд. //Түүхийн судлал. Т. XXXVI, fasc. 4. УБ., тал 28-41.

Баттулга Ц. Дэл уулын Баруун Билүүний II, III бичээс. //Археологийн судлал. Т. XVIII, fasc. 9. - Улаанбаатар. - Тал 109-115.

Дорж Д., Новгородова Э.А. Петроглифы Монголии. УБ., 1975, тал 30-31.

Монгол нутаг дахь түүх, соёлын дурсгал. УБ., 1999.

Цэвээндорж Д., Батболд Н. Дундговь аймгийн Дэл уулын Билүүний хадны зураг. УБ., 2005. 96 тал


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол