Ан амьтад

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сийлмэл зураг, Зураагийн улаан хадны зураг, Цагаан салаа-Бага Ойгорын хадны зураг, Далан Түргэний хос толгойн зураг, Хойд Хөлцөөтийн хадны зураг, Чулуут голын хадны зураг, Гачууртын амны зураг, Их Тэнгэрийн амны хадны зураг, Дэл уулын хадны зураг, Шивээт хайрханы хадны зураг, Ямаан усны хадны зураг, Цагаан голын хадны зураг, Цамбагарав уулын хадны зураг, Арслантын хадны зураг, Бага Харганатын хадны зураг, Бударын чулууны хадны зураг, Гурван Мандалын хадны зураг, Жаргалантын ширээ хадны зураг
Төрөл Хадны зураг
Түүхэн эрин үе Хүрлийн үе, түрүү төмрийн үе, Монголын үе
Он цаг (НТӨ III мянган жил - НТӨ I мянган жил) – (НТӨ XII-XV зуун)
Салбар Археологи

Бичигтийн амны хадны зураг

Баянхонгор аймгийн Баянлиг сумын нутаг Их Баян уулын Бичигтийн аманд орших хадны сийлмэл зураг.

Эндэхийн хаднаа эртний хүмүүс хүн, амьтан, тамга тэмдэг зэрэг олон зуун зургийг цоолборлон сийлж үлдээжээ. Энд хамгийн олон дүрслэгдсэн амьтан бол янгир, дараа нь буга орно. Тэдгээрийг ганц хоёроос авахуулаад бүхэл бүтэн сүргээр нь цоолборлосон байдаг. Бугыг бодит байдлаар дүрслэхээс гадна шувуу шиг урт нарийхан хошуутай, хээ угалз мэт олон салаа эвэртэй, гоёмсог урт биетэйгээр ихэд загварчлан харуулсан байна. Амьтныг ийнхүү дүрслэх аргыг эртний урлаг судлалд “амьтныг загварчлан дүрслэх арга” хэмээн нэрлэдэг бөгөөд анх хүрэл зэвсгийн үед Монгол, Төв Азийн нутагт үүсэж төмрийн түрүү үед Ази, Европын хээр талын бүс нутаг даяар өргөн тархсан юм.
    Янгир, бугыг анчид ганц нэгээрээ буюу хэсэг бүлгээрээ нум сумаар харван намнаж буй байдлыг үзүүлсэн сэдэвтэй зураг олон байгаа нь тэр үеийн хүний амьдралд ан агнуур хичнээн чухал байсныг харуулах чухал баримт юм.
    Мөн эндэхийн хаданд чоно, ирвэс, шилүүс зэрэг араатан амьтад аргаль, янгир, буга зэрэг амьтдыг элдэж хөөсөн, тойрч бүслээд барьж идэхийг завдан буй байдлыг дүрсэлсэн нь олон тохиолдоно. Эдгээр араатнуудыг амаа ангайж, шүдээ ярзайлгасан их догшин дүртэй зурж чадсан нь тухайн хадны зургийн урлалын гайхамшигт тал болно.
    Адуу, үхэр, тэмээ мал хөтлөөд явж буй эсвэл морь, тэмээ унаад явж буй, ан гөрөө хийж буй хүмүүсийг олон дүрсэлснээс гадна морин тэрэг хөлөглөсөн хүний зураг бас бий. Хүмүүс морь малыг зайдан, бас эмээлтэй унасан байна. Хүнд анжсанд үхэр хөллөөд нэг хүн хөтлөж хоёр дахь хүн араас нь анжсаа залан газраа хагалж буй байдлыг харуулсан зураг олдсон нь Монголын говь нутгаас олдож буй газар тариалангийн холбогдолтой тун ховор дурсгал юм.
    Бичигтийн амны зураг нь тоо хэмжээ, илэрхийлсэн сэдэв, зохиомж, дүрслэлийн арга барил, уран сайхан, урлагийн бүхий л шинж чанараараа зөвхөн Монгол орны төдийгүй, хадны сийлмэл зураг өргөн тархсан Өмнөд Сибирь, Казахстан, Киргиз, Узбекстан, Баруун хойд Хятадын хадны зургийн дотор эрдэм шинжилгээний чухал ач холбогдол бүхий томоохон дурсгалын тоонд зүй ёсоор орно. Энд хүрэл зэвсгийн үеэс буюу ойролцоогоор НТӨ 3000 жилийн тэртээгээс дундад эртний үе буюу НТ YIII зууныг хүртлэх түүхийн олон үеийн туршид энэ амны хадны зургийг дахин дахин нэмж цоолборлосоор ирсэн ажээ. (Н.Батболд)

 

Ашигласан ном зохиол

Деревянко А.П, Цэвээндорж Д, Петрин В.Т., Мыльников В.П. Святилище с наскальными рисунками Баянлиг хад в Монголии. Новосибирск. 2008, 222 с.

Монгол нутаг дахь түүх, соёлын дурсгал. УБ., 1999.

Сэр-Оджав Н. Баянлигийн хадны зураг. УБ., 1987.


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол