Сүжигт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын баруун этгээдийн хошуу, Сэцэн хан аймгийн Сүжигт засгийн хошуу, Хан Хэнтий уулын аймгийн Мөнхжавхлант уулын хошуу, Сүжигт гүнгийн хошуу |
| Төрөл | Хошуу |
| Цаг үе | 1701-1931 он |
| Хэний хаанчлалын үед | Энх-Амгалан |
| Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэрэг тайж Чойжамц |
| Удам | Сэцэн хаан Норовын дөрөвдүгээр хүү |
| Харьяалал | Сэцэн хан аймаг |
| Байгуулагдсан он цаг | 1701 |
| Татан буугдсан он цаг | 1926 |
| Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын баруун этгээдийн хошуу |
| Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Сэцэн хан аймгийн Сүжигт засгийн хошуу |
| 1923 оноос хойш (1923-1931) | Хан Хэнтий уулын аймгийн Мөнхжавхлант уулын хошуу |
| Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
| 1918 оны хүн амын тоо | 1918 оны хүн амын тоо |
| Одоогийн | Хэнтий аймгийн Баян-Овоо сум |
| Хошууны дотор байсан сүм хийд | Сүжигт гүнгийн хүрээ (Засаг Чойжамцын үед) |
| Сүүлчийн засаг ноён | Дэмчигванжил |
Сүжигт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Халхын зүүн гарын сэцэн хаан Норовын хүү Чойжамц нь анх сэцэн ханы хошуунд харьяалагдаж байжээ. 1701 онд Энх-Амгалан хаанд бараалхаар очсонд түүнийг Сэцэн хаан Норовын хөвүүн хэмээн засаг, тэргүүн зэргийн тайж өргөмжлөн Сэцэн ханы хошуунаас салган тусдаа засаг хошуу болгов. 1727 онд насан өндөр болов хэмээн тушаалаас байлгаж хүү Цэвээндоржид нь залгамжлуулав. Тус хошууны нутаг зүүнш Тээрэмт уул, өмнөш Дүрүн улаан чулуу, баруунш Хаалга уул, хойш Малгар уул, зүүн хойш Төмст уул, баруун хойш Нуурын хавчил, зүүн өмнөш Замын шанд, баруун өмнөш Дугтуй уул хүрчээ. Энгийн ярианд тус хошууг Далай засгийн хошуу хэмээн хэлдэг байсан тэмдэглэл байдаг. Харин 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо дахин сэргээн тунхаглахад Жавзандамба хутагт Богд хаанаас тус хошууны засаг ноён Дэмчигванжилд үе улиран сүжигт засаг цол улсын түшээ гүнгийн хэргэм хүртээсэн тул үүнээс хойш тус хошууг Сэцэн хан аймгийн Сүжигт засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1923 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууг Хан Хэнтий уулын аймгийн Мөнхжавхлант уулын хошуу хэмээн өөрчлөн нэрлэж, Баянхүрээ, Дэлгэрхан хэмээх хоёр сумтай болгожээ. 1926 онд жижиг хошуудыг татан буулгахад тус хошууг Хан Хэнтий уулын аймгийн Өндөр хан уулын хошуунд нийлүүлэв. 1931 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Хэнтий аймгийн Баян-Овоо сумны нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Чойжамц |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1701-1727 |
|
Цэвээндорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1727-1733 |
|
Ванжил |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1733-1759 |
|
Гарамжав |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1760-1778 |
|
Соном |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1778-1805 |
|
Цэмбэлдорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1805-1822 |
|
Сандавдорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1823-1835 |
|
Дуламжав |
Засаг, түшээ гүнгийн зэрэг |
1837-1880 |
|
Дамдиндорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж, түшээ гүн |
1881-1888 |
|
Дэмчигванжил |
Засаг, түшээ гүн |
1888-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Ж.Ч.Бинстийд. Өргөөг зорьсон Англи дэслэгч – нэгэн зууны тэртээ. Адмон. Улаанбаатар, 2013.
З.Лонжид, Ж.Саруулбуян. Сэцэн хан аймгийн Сүжигт засгийн хошуу. Улаанбаатар, 2016.
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он