Сэргэлэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын зүүн этгээдийн хошуу, Сэцэн хан аймгийн Сэргэлэн засгийн хошуу, Хан Хэнтий уулын аймгийн Идэрмэг Баянхан уулын хошуу, Сэргэлэн засгийн хошуу |
| Төрөл | Хошуу |
| Цаг үе | 1701-1931 он |
| Хэний хаанчлалын үед | Энх-Амгалан |
| Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэрэг тайж Гэндэн |
| Удам | Сэцэн хаан Норовын хүү |
| Харьяалал | Сэцэн хан аймаг |
| Байгуулагдсан он цаг | 1701 |
| Татан буугдсан он цаг | 1931 |
| Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын зүүн этгээдийн хошуу |
| Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Сэцэн хан аймгийн Сэргэлэн засгийн хошуу |
| 1923 оноос хойш (1923-1931) | Хан Хэнтий уулын аймгийн Идэрмэг Баянхан уулын хошуу |
| Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 хагас сум |
| 1918 оны хүн амын тоо | Өрх – 151. Эрэгтэй – 248 (үүнээс тайж – 10, хамжлага ард – 22, лам банди – 138, сумны албат эр – 57, сул эр – 21). Эмэгтэй – 285. Нийт – 533. |
| Одоогийн | Хэнтий аймгийн Баянхутаг, Хэрлэн сумд |
| Хошууны дотор байсан сүм хийд | Хошууны цогчин хурал (1701) |
| Сүүлчийн засаг ноён | Дугарсүрэн |
Сэргэлэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Халхын зүүн гарын Сэцэн хаан Норовын хөвүүн Гэндэн анх Сэцэн ханы хошуунд харьяалагдаж байжээ. 1701 онд Чин улсын хаанд бараалхаар ирсэнд засаг, тэргүүн зэргийн тайж болгон хагас сум албат таслан өгч тусгай засаг хошуу болгов. 1727 онд насжсан учир, хүү Болорт засаг тэргүүн зэргийн тайжийг залгамжлуулав. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Овоот уул, өмнөш Баян-Өндөр, баруунш Хөтөл ус, хойш Дэл уул, зүүн хойш Бургаст, баруун хойш Жаргалант булаг, зүүн өмнөш Их хаалга, баруун өмнөш Оорцог уул хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад Жавзандамба хутагт Богд хаанаас тус хошууны засаг Дугарсүрэнд үе улиран Сэргэлэн засаг цол хүртээсэн тул үүнээс хойш тус хошууг Сэцэн хан аймгийн Сэргэлэн засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1923 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууг Хан Хэнтий уулын аймгийн Идэрмэг Баянхан уулын хошуу хэмээн өөрчлөн нэрлэж Идэрмэг хэмээх нэг сумтай болгожээ. 1931 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны нутгаар Хэнтий аймгийн Идэрмэг сумыг зохион байгуулаад сүүлээр нь татан буулгаж, Баянхутаг, Хэрлэн сумдад нийлүүлжээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Гэндэн |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1701-1727 |
|
Болор |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1727-1750 |
|
Энх |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1750-1779 |
|
Сэнгэравдан |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1779-1789 |
|
Лэнгүнжав |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1789-1811 |
|
Пунцагдорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1812-1843 |
|
Цэрэндондов |
Засаг, гүнгийн зэрэг |
1843-1895 |
|
Дугарсүрэн |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж, гүнгийн зэрэг |
1896-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он