Ан амьтны дүрслэл

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Сийлмэл зураг, Цагаан Салаа-Бага Ойгорын хадны зураг, Далан Түргэний хос толгойн зураг, Хойд Хөлцөөтийн хадны зураг, Чулуут голын хадны зураг, Бичигтийн амны хадны зураг, Цамбагаравын хадны зураг, Ямаан усны хадны зураг, Дэл уулын хадны зураг, Цагаан голын хадны зураг, Арслантын хадны зураг, Бага Харганатын хадны зураг, Бударын чулууны хадны зураг, Гурван Мандалын хадны зураг, Жаргалантын ширээ хадны зураг
Төрөл Хадны зураг
Түүхэн эрин үе палеолит, мезолит, неолит, энеолит, хүрлийн үе, түрүү төмрийн үе, Хүннүгийн үе, Жужаны үе, эртний Түрэгийн үе, Монголын үе
Он цаг (Одоогоос 40000 – 12000 жил) – (НТ XII - XV зуун)
Салбар Археологи

Хадны сийлмэл зураг

Монголын хадны зургийн нэгэн төрөл.

     Хадны сийлмэл зурагт хаданд буюу булшны хашлага хавтан чулуунд ямарваа нэгэн тусгай багажийн (чулуу, төмөрлөг) тусламжтайгаар хүн, мал, амьтан, тамга тэмдгийн дүрсийг цоолборлон сийлж зурсан зургууд багтана. Монгол орны нутаг дэвсгэрээс илэрч олдсон сийлмэл зургууд нь ихэвчлэн хүрэл, төмрийн түрүү үед холбогддог. Бодит байдлаар ерөнхийлөн дүрсэлсэн хүн, ан амьтад, тэрэг болон бусад дүрслэлийг хүрлийн үед холбогдуулан үзэж болох бөгөөд харин амьтныг гоёмсог байдлаар болон загварчлан урласан нь хүрлийн сүүл төмөр зэвсгийн түрүү үед холбогдоно. Мөн түүнчлэн хүннү, түрэг, монголын үед холбогдох хадны зураг харьцангуй цөөн тоотой тохиолдоно.
     Монгол орны нутагт буй хадны зураг бүхий дурсгалт газруудад тухайн үеийн амьтны аймгийн хамгийн гол төлөөлөгчид, эртний овог аймгуудын өдөр тутмын амьдралын салшгүй хэсэг болох мал хариулах, ан ав хийх зэрэг үзэгдлүүд тусгалаа олсон байдаг. Мөн үр удмаа үлдээх, үржиж олшрохыг бэлгэдсэн хүмүүсийн хурьцаж буй, мал амьтны нийллэгийн дүрслэл, янз бүрийн тамга тэмдэг, домгийн амьтад, шүтлэг бишрэлтэй холбоотой зураг ч бас цөөнгүй тохиолдоно. Иймээс эртний хүмүүсийн үлдээсэн хадны зургийн утга санаа, эрхэлж байсан аж ахуйн талаар сэргээн тодруулахад хадны зургийг төрөл зүйлээр нь сэдэвчлэн ангилах нь чухал ач холбогдолтой юм. Үүнд: 
     1. ан амьтдын сэдэвт 
     2. аж ахуйн сэдэвт (хүний үйл ажиллагаатай холбоотой зургууд)
     3. шүтлэг бишрэл, оршуулгын зан үйлийн сэдэвт
     4. тамга тэмдэг
     5. тодорхой бус дүрслэлүүд зэрэг болно.
     Дээрх сэдэв зохиомжуудаас ан амьтан, аж ахуйн сэдэвтэй, тамга тэмдэг, бусад үл ойлгогдох дүрслэлүүд нь бараг бүх хадны зургийн дурсгалт газар нийтлэг, тогтвортой дүрслэгдсэн байдаг. Харин шүтлэг бишрэл, оршуулгын зан үйлийн сэдэвт зургууд нь тэр бүр тохиолддоггүй дүрслэлүүд юм. Энэ нь хадны зургийн дурсгалт газруудын онцлогийг харуулж байж болох талтай. Тамга тэмдгийн хувьд эртний хүмүүсийн оюуны соёлын онцлогийг илэрхийлсэн археологи, түүх, угсаатны зүйн чухал ач холбогдолтой сэдэв юм.
     Иймээс Монгол орны байгаль газарзүйн орчин, эрхэлж байсан аж ахуй зэргээс шалтгаалан эрт үед тус бүс нутагт амьдарч байсан хүмүүсийн шүтлэг бишрэл, оюуны соёлын төлөвшил хадны зурагт тодорхой хэмжээгээр тусгалаа олжээ гэж үзэж болно. (Н.Батболд)

 

 

Ашигласан ном зохиол

Монголын хадны зураг. // Монголын археологийн өв. Цуврал зурагт цомог, IV боть. Эрхлэн хэвлүүлсэн Н.Батболд. УБ., 2016.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол