Гурван их гүрний удирдагчид: Зүүн гараас У.Черчилль, Ф.Рузвельт, И.В.Сталин.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Крымын бага хурал
Хамаа бүхий үг ЗСБНХУ, Их Британи, АНУ, БНМАУ-ын статус-кво
Төрөл Үйл явдал
Цаг үе ХХ зууны эхний хагас
Бүс нутаг Европ
Болсон цаг хугацаа 1945.2.4 -11
Хаана болсон ЗСБНХУ [Өнөөгийн ОХУ]-ын Ялта, Ливадын ордон
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Ф.Рузвельт, И.В.Сталин, У.Черчилль

Ялт [Крым]-ын бага хурал

ЗСБНХУ, АНУ, Их Британий тэргүүн нарын бага хурал

      Холбоотон улсуудын   тэргүүн нарын  бага хурал 1945 оны 2 дугаар сарын 4-11-нд Ялтад болж, 8 салбар хуралдаан хийжээ. Бага хурлаар Нэгдсэн үндэстний дэлхийн байгууллага байгуулах, чөлөөлөгдсөн Европын тунхаглал, Герман дахь Холбоотнуудын эзэмшлийн бүс, Европын улсуудын хилийн тухай, дайны төлбөр, дайны гэмт хэрэгтнүүдийг шүүх зэрэг өргөн хүрээтэй асуудлыг хэлэлцэж, 14  зүйл бүхий  Протокол бичигт Гадаад хэргийн сайд нар гарын үсэг зуржээ.

     Ялтын бага хурлын үеэр, 2 дугаар сарын 8-нд  И.В.Сталин, Ф.Рузвельт нар Гадаад Монголын статус-кво-г  хадгалах,  Японы эсрэг цэргийн ажиллагаа явуулах болзлын талаар товч ярилцаж,  10-ны өдөр  ЗХУ-ын Гадаад хэргийн ардын комиссар В.М.Молотов  “Японы эсрэг ЗХУ дайнд орохтой холбогдсон маршал Сталины улс төрийн нөхцөл” нэртэй гэрээний төслийг гардуулжээ.  Оройн салбар  хуралдаан дээр  ЗХУ  нь  Герман бүрмөсөн бууж өгснөөс хойш хоёр, гурван  сарын дараа, тодорхой болзолтойгоор  Японы эсрэг дайнд орохоо албан ёсоор мэдэгдэв.  

   1945 оны 2 дугаар сарын 11-нд “Алс Дорнотын асуудлаар Гурван Их гүрний хэлэлцээр”  байгуулагдаж, нэгдүгээрт, Гадаад Монголын (БНМАУ-ын) status quo-г хэвээр хадгалах, хоёрдугаарт, 1904 онд Японы итгэл эвдсэн довтолгооноор эзлэгдсэн Оросын эрхүүдийг сэргээх, гуравдугаарт, Курилийн арлуудыг ЗХУ-д шилжүүлэхээр заасныг Ф.Рузвельт, У.Черчиль И.В.Сталин  нар зөвшөөрөн  гарын үсэг зуржээ.

      Ийнхүү тухайн цагийн дэлхийн улс төрийн бодлогыг тодорхойлогч Их гүрнүүд БНМАУ-ын статус кво-г хүлээн зөвшөөрсөн нь  тус улс бие даан оршиж, тусгаар тогтнолоо олон улсад баталгаажуулахын төлөө улс төр, гадаад бодлогын идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж,  фашизмын эсрэг тэмцэлд хүч бололцоогоор туслан оролцсоны үр дүн байв. Түүнчлэн Холбоотон улсуудын Японы эсрэг цэргийн ажиллагааныхаа нэг чиглэл  БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрээс, тус улсын цэрэг хүчний оролцоотойгоор хэрэгжих болсонтой ч мөн холбоотой. (Н.Хишигт)

Ашигласан ном зохиол

Батбаяр Ц., Монгол ба  Их гүрнүүд  ХХ зууны эхний хагаст (Хиагтаас Ялта хүртэл: Сталин, Чан  Кай ши,  Монголын тусгаар тогтнол). Хянан тохиолдуулсан:Ч.Дашдаваа. УБ.”Мөнхийн үсэг” ХХК, 2006
Батсайхан О.,Монгол үндэстэн Бүрэн эрхт улс болох замд.1941-1946.(Шүүн нягталсан З.Лонжид).  УБ.: “Адмон”компани, 2005.
Р.Болд. Монголын тусгаар тогтнол ба Америкийн Нэгдсэн улс /Монголын тусгаар тогтнолын талаарх АНУ-ын үзэл хандлага, байр суурь, бодлого. /1910-1973/. Хянан тохиолдуулсан: Ж.Болдбаатар. УБ.:  “Nepko publishing”,2008
Монголын дипломатын нэвтэрхий толь бичиг.Гутгаар боть.С-Я. Нэмж сайжруулсан хоёрдахь хэвлэл. (Голлон зохиогчид: Ж.Бор, Д.Уламбаяр, Оролцон зохиогчид:Д.Баатар,Б.Батцэвээн, Д.Далайжаргал, Ерөнхий редактор: Д.Баатар). УБ.: ”Адмон принт” ХХК, 2016

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монгол Улс Чөлөөлөх дайнд-1945”. Баримт-гэрэл зургийн цомог (Ерөнхий редактор: С.Чулуун, Эмхтгэгчид: Н.Хишигт, Ч.Дашдаваа, Г.Мягмарсамбуу, Ч. Болд, Р.Баяр). УБ.: “Адмон” ХХК, 2015
Сэрсэн зууны түүх II. (Эрхэлсэн:Д.Долгорсүрэн, Редакцийн зөвлөл: Ц.Оюундарь, А.Мөнхчимэг,
Р.Төрдалай, Х.Алтантөгс, Ч.Содбилэг, Н.Мөнхцэцэг, Хянан нягталсан: С.Чулуун). УБ.:”Мөнхийн үсэг“ ХХК,  2011
Тегеран, Ялта, Подстам. Баримт бичгийн эмхтгэл. Нэмэлт оруулсан хоёрдугаар хэвлэл. УБ.: Улсын хэвлэлийн газар, 1973