Монгол, Манжго улсын төлөөлөгчид гэрээнд гарын үсэг зурсаны дараа.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Монгол, Манжуурын бага хурал
Хамаа бүхий үг БНМАУ, Манжго, хилийн шугам
Төрөл Үйл явдал
Цаг үе 1935-1941
Хэний хаанчлалын үед ХХ зууны эхний хагас
Бүс нутаг Өнөөгийн Монгол улс, БНХАУ
Болсон цаг хугацаа 1935-1941
Хаана болсон Манжуур өртөө, ЗХУ-ын Чита, Манжго улсын Харбин хот
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Г.Самбуу, Г.Дамба, Д.Догсом, Лин шэн, Үржин Гармаев, Канки, Сайто

Монгол, Манжгогийн хилийн хэлэлцээ

БНМАУ, Манжгогийн хилийг тогтоох хэлэлцээ

     1932 оны 3 сарын 1-нд Японы эрхшээлд орших Манжго улс байгуулагдаж, БНМАУ-ын  зүүн талаар хил залгаснаар Квантуны арми Халхын гол, Буйр нуурын районд хэмжилт явуулж Манжгогийн хилийн шугамыг дур зоргоор тайлбарлах болсон төдийгүй 1935 оны 1 сарын 24-нд БНМАУ-ын нутаг дэвсгэр-Халхын сүмд зэвсэгт мөргөлдөөн өдөөжээ. БНМАУ-ын Засгийн газрын  албан ёсны мэдэгдлийг үл ойшоосон Квантуны армийн командлалын тушаалаар Хайлаараас гаргасан япон-манжийн отряд Халхын сүмийг эзлэн авч 3 долоо хоног хиртэй байрлаад буцсан байна. БНМАУ, Манжгогийн хооронд гарсан эл асуудлыг зохицуулах зорилгоор дипломат шугамаар олон удаа харилцсаны эцэст Монгол, Манжуурын Бага хурлыг хуралдуулах тохиролцоонд хүрчээ.

     Анхдугаар хурал 1935 оны 6 сарын 3-нд Манжуур өртөөнд нээгдэж, БНМАУ-аас Бүх цэргийн жанжны 2-р орлогч Г.Самбуу, Дорнодын 2-р морьт корпусын дарга Г.Дамба, Засгийн газрын түшмэл Д.Догсом, нарийн бичгийн дарга Догсүрэн, ажилтан, орчуулагч нарын 8 хүнтэй төлөөлөгчид ирж, Манжгогийн талаас Хянган хойд мужийн захирагч Лин шэн, мужийн гарнизоны дарга генерал Үржин Гармаев, ГЯЯ-ны зөвлөх Канки, ЦЯЯ-ны зөвлөх Сайто,ажилтан, орчуулагч 12 хүн оролцжээ. Талууд тохиролцож чадаагүйн улмаас Халхын сүмийн мөргөлдөөнийг хэлэлцэх үндсэн ажлаа 6 сарын 24-нд эхэлсэн ч  26,29-ний хуралдаан дээр Халхын сүм хэний нутаг болох тухайд өөрсдийн байр суурин дээрээ хатуу зогссоны улмаас хэлэлцээ мухардалд оржээ.

      1936 онд БНМАУ-ын хүчин чармайлтаар хэлэлцээг сэргээж  2-р бага хурлыг, 1937 онд 3-р бага хурлыг хийсэн ч тодорхой үр дүнд хүрч чадаагүй.  Гагц Халхын голын дайны дараа дайтагч талуудыг багтаасан “БНМАУ ба Манжгогийн хоорондын хил тодотгох хомимог комисс” байгуулагдаж, 1939-1941 онд  Читад 3 удаа,  Харбинд 1  удаа хуралдсан Монгол-Зөвлөлт, Япон-Манжго дөрвөн этгээдийн бага хурлуудаар хэлэлцэж тодорхойлсон хилийн бүх шугамыг газар дээр нь  тогтоон тэмдэглэж асуудлыг эцэслэн шийджээ. (Н.Хишигт)

Ашигласан ном зохиол

Батбаяр Ц., Гомбосүрэн Д., Монгол, Манжгогийн хилийн хэлэлцээ.1935-1941 он.(Цэрэг, дипломатын түүх). Редактор: Ч:Дашдаваа. УБ.:”Алтан үсэг” ХХК, 2004.
Монгол улсын түүх. Тавдугаар боть (ХХ зуун). Редактор: Ж.Болдбаатар, М.Санждорж,    Б.Ширэндэв.  УБ.:”Адмон” компани, 2003
Монгол цэргийн түүхийн товчоон. (1911 оноос 1990-ээд он).Дэд дэвтэр.УБ.:“Үнэт цаас”, “Алтан үсэг” компани,1996

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монголчууд Нийгэм журамд давшин орсон нь (1924-1959). (Зохиогчид.О.Батсайхан, З.Лонжид, Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав, Ж.Баатарцогт, Ж.Раднаабазар, Р.Эрдэнэтунгалаг, Л.Энхбаатар, Г.Мягмарсамбуу, Ерөнхий редактор: О.Батсайхан, Уран сайхны редактор: Р.Энхбат). УБ.: “Монсудар” хэвлэлийн газар,2016