Х.Чойбалсан, Коминтерний төлөөлөгч М.Амгаев нар.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Коминтерн, III Интернационал
Хамаа бүхий үг Коминтерний Гүйцэтгэх хороо, Алс Дорнодын нарийн бичгийн дарга нарын газар, КИ-ны төлөөлөгч
Төрөл Үйл явдал
Цаг үе ХХ зууны эхний хагас
Бүс нутаг Европ, Ази
Болсон цаг хугацаа 1919.3.4-1943.6.8
Хаана болсон ЗХУ-ын нийслэл Москва хотноо төвлөсөн
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан В.И.Ленин, Б.З.Шумяцкий, Н.Г.Буртман, Ф.И. Гапон, Н.К.Гончаров, Э.Д.Ринчино, Т.Рыскулов, М.И.Амгаев

КОМИНТЕРН (Коммунист Интернационал)

Олон улсын коммунист хөдөлгөөний байгууллага.

    1919 оны 3сарын эхээр Москва хотноо Европ, Америк, Азийн 21 орны 35 байгууллагын 52 төлөөлөгчид цуглан олон улсын коммунист хөдөлгөөний Мөрийн хөтөлбөр, Коммунист III Интернационалыг байгуулах асуудлыг хэлэлцэж, Гүйцэтгэх хороо [Коминтерний Гүйцэтгэх хороо]-г сонгон Коммунист Интернационалын  тунхаг, “Бүх орны ажилчдад” уриалгыг гаргаснаар энэ байгууллагын түүх эхэлжээ. II их хурлаар Коминтернд элсэх “Хорин нэгэн болзол” баримт бичиг ба Дүрмийг баталж, III  их хурлаар КИГХ-г  өргөтгөн Тэргүүлэгчид, ерөнхий нарийн бичгийн даргын албыг бий болгожээ. Коминтерний гол зорилго нь дэлхий дахинд коммунист  хувьсгалыг ялуулахад оршиж, нэгдэгч, талархагч  намуудын ажил хэргийг шууд удирдан  улс орнуудын онцлогийг үл хайхран бүх секцүүдийг большевикчлах бодлогыг хэрэгжүүлж, дотоод хэрэгт оролцож байв.

    Коминтерн Дорно дахинд хандсан бодлогынхоо хүрээнд Монголын асуудалд анхаарч, ОК(б)Н-ын Сибирийн товчооны Дорно дахины ард түмний секц, АДНБДНГ [Алс Дорнодын Нарийн бичгийн дарга нарын газар]-ын шугамаар монголчуудын эрх чөлөөний тэмцлийг дэмжиж,1921 оны хувьсгалын үйл хэрэгт оролцжээ. 1924 оноос Коминтерний гишүүн бус, талархагч  нам - МАХН-ын Төв Хорооны дэргэд КИГХ-ны албан ёсны төлөөлөгч суух болж, 1924-1927 онд Т.Рыскулов, М.Амгаев нар ажиллаж,1928 онд Төлөөлөгчийн газар байгуулагдсан.

    Коминтерн нь Монголын үндэсний ардчилсан хөгжлийн замыг таслан зогсоохын тулд коммунизмыг чиг баримжаа болгосон үзэл санааг тус орны албан ёсны үзэл суртал болгоход чиглэсэн үйл ажиллагааг явуулж, Монголын нөхцөлд хэрэгжих боломжгүй тогтоол шийдвэрийг гаргаж байв.Монголын удирдагчид Коминтерний тулгалт, шахалтыг сөрөхийг хичээж байсан нь МАХН, Коминтерний харилцааг хурцатгасан. Монголыг зөвлөлтийн нөлөөнд баттай барихын тулд МАХН-ын дотор тэмцэл зөрөлдөөнийг үүсгэх замаар төрийн эргэлт зохион байгуулж, үндэсний ардчилсан үзэлтнүүдийг намын удирдлагаас зайлуулжээ. Коминтерний  тулах хүч болсон зүүнтнүүд 1928 оны эцсээс 1932 оны дунд үе хүртэлх 3 жил хагасын хугацаанд зөвлөлт маягийн социализм байгуулахыг оролдсон балмад ажиллагааны уршгаар Монголын нийгэм хямралд автаж эдийн засаг унаж, дүрвэх хөдөлгөөн, зэвсэгт бослого гарсан юм.Үүссэн нөхцөл байдал  Коминтерн, БХК(б)Н-ыг Монголын талаархи бодлогоо хянаж үзэхэд хүргэсэн бөгөөд 1932 оны дундаас МАХН ба Коминтерний харилцаа зогсчээ. (Н.Хишигт)

Ашигласан ном зохиол

Дашдаваа Ч., Улаан түүх (Коминтерн ба Монгол). Редактор:Л.Бат-Очир. УБ.:”Бэмби сан”  хэвлэлийн  газар, 2003.
Дашдаваа Ч., Монгол дахь төрийн эргэлт. Редактор:Б.Даш-Ёндон. УБ.:”Бэмби сан”ХХК, 2008.
Монгол улсын түүх.Тавдугаар боть (ХХ зуун).Редактор:Ж.Болдбаатар, М.Санждорж, Б.Ширэндэв. УБ.:”Адмон” компани, 2003                                                                                                        

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Коминтерн  ба Монгол. Баримтын эмхтгэл.(Эрдэм шинжилгээний удирдагч: Ч.Дашдаваа, В.П.Козлов, Эмхтгэгчид: С.Дамдинсүрэн, Ч.Дашдаваа, Э.Хүрэлбаатар, Т.Лхагваа, О.Батсайхан, Г.М.Адибеков, А.С.Железняков, И.И.Кудрявцев, С.М.Розенталь, Г.С.Слесарчук, Э.Н.Шахназарова, В.Н.Шепелев). УБ.: ШУТМ-ийн компаний хэвлэх цех, 1996.
Монголчууд Нийгэм журамд давшин орсон нь (1924-1959). (Зохиогчид.О.Батсайхан, З.Лонжид, Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав, Ж.Баатарцогт, Ж.Раднаабазар, Р.Эрдэнэтунгалаг, Л.Энхбаатар, Г.Мягмарсамбуу, Ерөнхий редактор: О.Батсайхан, Уран сайхны редактор: Р.Энхбат). УБ.: “Монсудар” хэвлэлийн газар, 2016
Сэрсэн зууны түүх II.  (Эрхэлсэн. Д.Долгорсүрэн, Редакцийн зөвлөл: Ц.Оюундарь, А.Мөнхчимэг, Р.Төрдалай, Х.Алтантөгс, Ч.Содбилэг, Н.Мөнхцэцэг, Хянан нягталсан: С.Чулуун).УБ.:”Мөнхийн үсэг“ ХХК,  2011