Ардын Түр Засгийн газар байгуулсан тухай хурлын бичгээс. МУҮТА-ын ТБТ. х,1,д.1, хн.1, хуулбар

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Түр засгийн газар
Хамаа бүхий үг 1921 оны хувьсгал, ардын журамт цэрэг
Төрөл Үйл явдал
Цаг үе ХХ зуун
Бүс нутаг Монгол улс
Болсон цаг хугацаа 1921.3.13-7.10.
Хаана болсон Дээд шивээ (Троицкосавск)
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Д.Чагдаржав, Д.Бодоо, гишүүд Д.Сүхбаатар, Л.Сумьяа, Н.Билигсайхан, Д.Бодоо, Х.Чойбалсан

Ардын түр засгийн газар

1921 оны хувьсгалын удирдах байгууллага, Түр Засгийн газар

     1921 оны 3 сарын 13-нд МАН-ын Төв Хороо, Бүх цэргийн хэргийг ерөнхийлэн захирах газар, цэргийн анги, хил орчмын хошуу, шавийн төлөөлөгчдийн хурал болж, “Монгол ардын засгийн хэргийг бүгд түр ерөнхийлөн захирах газар” [АТЗГ]-ыг байгуулан тэргүүлэгч даргад Д.Чагдаржав, гишүүдэд Д.Сүхбаатар, Л.Сумъяа, Н.Билигсайхан, Д.Бодоо (эчнээгээр), Х.Чойбалсан нарыг баталж, нэг гишүүнийг Урианхайгаас сонгон суулгахаар тогтжээ. АТЗГ байгуулснаа Хүрээний засгийн газарт албан ёсоор мэдэгдсэнээр Монголд хоёр засаг тогтов.

      АТЗГ нь улс орноо харийн эзэрхэгчүүдээс чөлөөлөх тэмцлийг зохион байгуулж удирдах,   байнгын засгийн газар байгуулах, Монголын ард түмний төлөөлөгчдийн их хурлыг  хуралдуулж Үндсэн хууль цаазыг тогтоох, хөрш зэргэлдээ улсуудтай найрамдалт харилцаа үүсгэн бэхжүүлэх зорилготой улс төрийн байгууллага, ардын ардчилсан төрийн анхны эх үүсвэр  байв.

    Хиагт хотыг хятад цэргээс чөлөөлснөөр Ардын Түр Засгийн газар Монгол нутагтаа ирж төвхнөн эрх, үүргээ хэрэгжүүлэх болов.  АТЗГ-аас 3 сарын 19-нд “Монголын түмэн ард ба олон лам, ноёдод тунхаглан зарлах бичиг”-ийг гаргаж, 20-ны өдөр гадаад олон улсад зарласан. АТЗГ-ын дүрэм хэмжээг баталж,  Дотоод, Цэрэг, Сангийн яамыг байгуулан  нутгийн ард олны амьдралыг тохинуулах, цэргийг өргөтгөн бэхжүүлж цагаантны эсрэг тэмцэлд бэлтгэх, АТЗГ-ын нөлөөг дэлгэрүүлж бодлогыг хэрэгжүүлэх Бүрэн эрхт төлөөлөгчдийг Дөрвөд аймаг, Ховд, Хөвсгөлийн Дархад, Урианхайн хязгаарт томилон,нийгэм-эдийн засгийн зарим арга хэмжээг авчээ. 1921 оны 4 сарын16-аас АТЗГ-ын даргаар Д.Бодоо ажилласан. 

   Нийслэл Хүрээг чөлөөлөх түүхэн шийдвэрийг гаргаж, цэргийн ажиллагааг амжилттай хэрэгжүүлсэнээр   АТЗГ,  МАН-ын Төв  Хороо  7 сарын  8-нд Нийслэл Хүрээнд иржээ.  Маргааш өдөр нь Автономит Монгол улсын  Дотоод  яамнаас засгийн эрхийг шилжүүлэх асуудлыг Богд хаанд айлтгаж, шийдвэрийг АТЗГ-т мэдэгджээ. 1921 оны 7 сарын 10-нд АТЗГ-ын эрх баригчид Дотоод яаманд ирж, Д.Бодоогоос Ардын эрхтэй хэмжээт цаазат засгийг байгуулж буйг зарлан  Монгол орныг засаглах эрхийг Ардын засгийн газарт шилжүүлэн авчээ. (Н.Хишигт)

Ашигласан ном зохиол

Болдбаатар Ж., Лүндээжанцан Д., Монгол улсын төр, эрх зүйн түүхэн уламжлал.Нэмж засварласан Хоёрдахь хэвлэл.(Хянан нягталсан И.Дашням). УБ.:”Соёмбо принтинг”ХХК, 2011
Монгол улсын түүх. Тавдугаар боть (ХХ зуун). Редактор: Ж.Болдбаатар, М.Санждорж, Б.Ширэндэв.  УБ.:”Адмон” компани, 2003
Санждорж М., Ардын төрийн түүх. (Редактор Ш.Нацагдорж).УБ.:ШУА-ийн хэвлэл, 1974

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Тачибана Макото. Хоёр Засгийн газартай 1921 оны Монгол.УБ.:"МN технологи", 2011.
МАХН Ардын хувьсгалын ялалтын төлөө тэмцэлд. Баримт бичгүүд (1921 оны гурваас долдугаар сар). Эмхтгэгч Д.Даш. УБ.:1971