ШИРЭНДЭВ Базарын
Монголын төр, боловсрол, шинжлэх ухааны нэрт зүтгэлтэн, Монгол улсын хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт, Шинжлэх ухааны гавъяат зүтгэлтэн, академич
Үндсэн мэдээлэл:
| Хамаа бүхий үг | МУИС-ийн ректор, ШУА-ийн анхны ерөнхийлөгч, түүхч |
| Төрөл | Түүхэн зүтгэлтэн |
| Цаг үе | ХХ зуун [ 1912-2000] |
| Хэний хаанчлалын үед | БНМАУ, Монгол улс |
| Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) | “Ши” мэргэн |
| Хүйс | Эр |
| Төрсөн он, сар, өдөр | 1912.5.15 |
| Нас барсан он, сар, өдөр | 2001.3.8 |
| Овог, аймаг | Сайн ноён хан аймгийн Далай чойнхор вангийн хошууны Их баг, Ач хариад овог |
| Төрсөн газар | Худгийн ам |
| Албан тушаал | 1930 оны зун-намар Цэцэрлэг мандлын аймгийн Хан-Өндөр уулын хошууны Чулуут сумын хамтралын дарга, 1941 оны 7-8 сард Багшийн сургуульд түүхийн багш, 1941.8.16-1944.9.1 -БНМАУ-ын Засгийн газрын референт, 1944-1948 онд МАХН-ын Төв Хорооны нарийн бичгийн дарга, 1944.9.1-1953.1.31 Улсын их сургуулийн захирал, 1951.7.6 -1953.1.31 АГЯ-ны сайд /УИС-ийн захиралтай хавсран/, 1953.1.31-ээс СнЗ-ийн соёл, гэгээрлийн хэрэг эрхэлсэн орлогч, 1954-1957 БНМАУ-ын Ерөнхий сайдын 1-р орлогч дарга, 1960.6.20-1961.5.23 - Шинжлэх ухаан дээд боловсролын хүрээлэнгийн дарга ба МУИС-ийн захирал, 1961-1971 онд БНМАУ-ын эрдэм шинжилгээний ажлыг зохицуулах Зөвлөлийн дарга, орлогч дарга/хавсран/ 1961.5.23- 1981.12.30 ШУА-ийн ерөнхийлөгч, 1982-1995 онд ЗХУ-ын ШУА-ийн Дорно дахины хүрээлэнд ахлах, тэргүүлэх зөвлөх, 1995-2001 онд ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнд зөвлөх |
| Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | Өвөг эцэг Гандан, эцэг Базар, эх Цэрэндулам, эхнэр Зинаида Журавлева, хүү В.В.Волков, Баяр, охин Татьяна |
ШИРЭНДЭВ Базарын
Монголын төр, боловсрол, шинжлэх ухааны нэрт зүтгэлтэн, Монгол улсын хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт, Шинжлэх ухааны гавъяат зүтгэлтэн, академич
Сайн ноён хан аймгийн Далай чойнхор вангийн хошууны харьяат. 1912 оны 5 сарын 15-нд төрсөн. Бага насандаа Нүхтийн хүрээнд шавилан суусан. 1929-1930 онд Цэцэрлэг мандлын аймгийн Хөдөө аж ахуйн түр сургууль,1930-1932 онд Намын сургууль, 1932-1937 онд Монгол рабфак, 1937-1941 онд ЗХУ-ын Эрхүү хотын Багшийн дээд сургууль,1949 онд ЗХУ-ын ШУА-ийн Дорно дахиныг судлах хүрээлэнгийн аспирантур,1960 онд докторантурыг тус тус төгссөн.
Б.Ширэндэв нь БНМАУ-ын Засгийн газар, МАХН-ын Төв Хороонд удирдах алба хашиж, Улсын Их сургуулийн захирал, Ардыг Гэгээрүүлэх яамны сайд, Шинжлэх ухаан дээд боловсролын хүрээлэнгийн дарга, ШУА-ийн ерөнхийлөгчийн албан тушаалд 40 жил ажиллаж Монголын нийгмийн хөгжил, гэгээрэл боловсрол, шинжлэх ухааны салбарт үнэт хувь нэмэр оруулсан удирдагч, чадварлаг зохион байгуулагч. МАХН-ын Төв Хороо, Төв Хорооны УТТ-ны орлогч, жинхэнэ гишүүн, Улсын Бага хурлын гишүүн, АИХ-ын 10 удаагийн депутат, АИХ-ын орлогч даргаар ажиллаж, Монголын Энх тайвны хорооны дарга, Дэлхийн энх тайвны Зөвлөлийн гишүүн, Монгол-Зөвлөлтийн Найрамдлын нийгэмлэг, ЗХУ-д сургууль төгсөгчдийн холбоо, Монгол-Польшийн Найрамдлын нийгэмлэгийн сонгуульт ажлыг хийж байв. Улс түмний эв найрамдал, боловсрол, шинжлэх ухааны хөгжилд түүний оруулсан хувь нэмрийг үнэлэн БНМАУ, ЗХУ, БНПАУ төрийн дээд одон медалиудаар, Дэлхийн Энх тайвны Зөвлөлийн Жолиа-Кюрийн мөнгөн медалиар шагнасан.
Б.Ширэндэв “БНМАУ-ын түүх”-ийн нэг ба гурван ботийг туурвих ажлыг удирдаж, Монголын шинжлэх ухаан, түүх, соёл, намтар судлал, утга зохиолын салбарт 300 гаруй бүтээл туурвисан эрдэмтэн. Тэрээр 1921 оны хувьсгалын түүхийн сэдвээр дэд эрдэмтэн, докторын зэрэг хамгаалж, “Монголын ардын хувьсгал” бүтээлээрээ Төрийн шагнал хүртжээ.ЗСБНХУ, БНСЧСУ, БНАГУ, БНБАУ, БНПАУ-ын ШУА-ийн Хүндэт ба гадаад гишүүн, Английн Лидсийн Их сургуулийн утга зохиолын Хүндэт доктор.
Б.Ширэндэвийг МАХН-ын Төв Хорооны Улс төрийн Товчооны 1982 оны 12 сарын 30-ны өдрийн 459-р тогтоолоор ШУА-ийн ерөнхийлөгчөөс чөлөөлж, Төв Хорооны гишүүн, АИХ-ын орлогч дарга, депутатаас огцруулсан. 1989 онд Б.Ширэндэвийн намын шийтгэлийг арилгаж, 1990 онд Цагаатгах ажлыг эрхлэх Улсын комиссоос хилсээр шийтгэгдсэн нь тогтоогдсон гэж үзэж цагаатгасан. 1991 онд Монгол улсын “Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн” цол, 1997 онд Монгол улсын “Хөдөлмөрийн баатар” цол хүртсэн.
2001 оны 3 сарын 8-нд өвчнөөр нас барсан. (Н.Хишигт)
Ашигласан ном зохиол
Академич Базарын Ширэндэв (Хэвлэлд бэлтгэж, редакторласан доктор Л.Хүрэлбаатар). УБ., 1997.
Академич Базарын Ширэндэвийн бүтээлийн чуулган. I-Х боть. УБ.:”Адмон” ХХК,2012.
БАЗАРЫН ШИРЭНДЭВ.Монголын шинжлэх ухаан 3.(Зохиогч Н.Хишигт).УБ.: “Согоо нуур” ХХК, 2003
Үйлсээрээ мөнхөрсөн Б.Ширэндэв (Монголын төр, нийгмийн зүтгэлтэн, их эрдэмтэн Базарын Ширэндэвийн тухай дурсамжууд). (Эрхэлсэн Н.Хишигт, С.Баяр) .УБ.:”Бэмби сан”ХХК, 2012
Хөдөлмөрийн баатар,академич Б.Ширэндэв(Эмхтгэж хэвлэлд бэлтгэсэн:М.Нямаа, Редактор: Л.Цэрэнжав). УБ.:“Бит пресс” ХХК, 2012
Академич Базарын Ширэндэвийн бүтээлийн чуулган. I-Х боть. УБ.:”Адмон” ХХК,2012.
БАЗАРЫН ШИРЭНДЭВ.Монголын шинжлэх ухаан 3.(Зохиогч Н.Хишигт).УБ.: “Согоо нуур” ХХК, 2003
Үйлсээрээ мөнхөрсөн Б.Ширэндэв (Монголын төр, нийгмийн зүтгэлтэн, их эрдэмтэн Базарын Ширэндэвийн тухай дурсамжууд). (Эрхэлсэн Н.Хишигт, С.Баяр) .УБ.:”Бэмби сан”ХХК, 2012
Хөдөлмөрийн баатар,академич Б.Ширэндэв(Эмхтгэж хэвлэлд бэлтгэсэн:М.Нямаа, Редактор: Л.Цэрэнжав). УБ.:“Бит пресс” ХХК, 2012
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Билэгсайхан Т., Базарын Ширэндэв.Баримт бичгийн эмхтгэл. (Редактор: Б.Чимид). УБ.: ТЕГ-ын хэвлэх хэсэг, 2012
Загдаа Б. Их хүний тухай бага ном. (Ариутган шүүсэн Жа. Пүрэв). УБ.: “Согоо нуур”ХХК,2007
Түдэв Л.,Арван буяны эзэн//“Дал” сонин. 1997. №40.
ШирэндэвБ., Далайн давалгаанаар. Туужчилсан роман.(Редактор С.Райдан ).УБ..1993.
Загдаа Б. Их хүний тухай бага ном. (Ариутган шүүсэн Жа. Пүрэв). УБ.: “Согоо нуур”ХХК,2007
Түдэв Л.,Арван буяны эзэн//“Дал” сонин. 1997. №40.
ШирэндэвБ., Далайн давалгаанаар. Туужчилсан роман.(Редактор С.Райдан ).УБ..1993.
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он