Эрх засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн баруун этгээдийн хошуу, Сэцэн хан аймгийн Эрх засгийн хошуу, Хан Хэнтий уулын аймгийн Өлзийт уулын хошуу, Эрх гүнгийн хошуу |
| Төрөл | Хошуу |
| Цаг үе | 1749-1926 он |
| Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
| Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэрэг тайж Ванжилжав |
| Удам | Сэцэн хаан Шолойн ахмад хүү Мачари илдэн түшээтийн хүү Дарийн хүү тайж Цэрэнгийн хүү |
| Харьяалал | Сэцэн хан аймаг |
| Байгуулагдсан он цаг | 1749 |
| Татан буугдсан он цаг | 1926 |
| Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн баруун этгээдийн хошуу |
| Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Сэцэн хан аймгийн Эрх засгийн хошуу |
| 1923 оноос хойш (1923-1931) | Хан хэнтий уулын аймгийн Өлзийт уулын хошуу |
| Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
| 1918 оны хүн амын тоо | Өрх – 557. Эрэгтэй – 1072 (үүнээс тайж – 18, хамжлага ард – 170, лам банди – 630, сумны албат эр – 196, сул эр – 58). Эмэгтэй – 1403. Нийт – 2475. |
| Одоогийн | Сүхбаатар аймгийн Бүрэнцогт сум |
| Хошууны дотор байсан сүм хийд | Хошууны гол хийд (1750) |
| Сүүлчийн засаг ноён | Пунцагдалайнамжил |
Эрх засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
Халхын зүүн гарын Сэцэн хаан Шолойн ахмад хүү Мачари илдэнгийн хүү Дарь илдэнгийн хүү Цэрэнгийн хүү Ванжилжав нь анх өөрийн авга өвөг Дарийн хошуунд (Бишрэлт засгийн хошуу) харьяалагдаж байжээ. Цэргийн хэрэгсэлд морь тэмээ өргөж, хүчин зүтгэсэн тул 1735 онд тэргүүн зэргийн тайж болж, 1749 онд дахин цэргийн хүнс, зэвсэг бэлтгэж туслан өгсөн тул засаг болгож тусгай засаг хошуу болгов. Бишрэлт засгийн хошууны хүн амыг голдуу хардал овгийнхон бүрдүүлсэн тул тус хошууны хүн амын ихэнхийг мөн хардал овогтон бүрдүүлжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Тэгш ус, өмнөш Дунд зээрт уул, баруунш Эрх уул, хойш Хүдэнт уул, зүүн хойш Дугтуй уул, баруун хойш Арт уул, зүүн өмнөш Бух уулны нуруу, баруун өмнөш Уушиг уул хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засагт үе улиран Эрх засаг цол хүртээсэн тул тус хошууг Сэцэн хан аймгийн Эрх засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1923 онд засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууг Хан Хэнтий уулын аймгийн Өлзийт уулын хошуу хэмээн өөрчлөн нэрийджээ. 1926 онд нэг сум хүрэхгүй хэмээн Хан Хэнтий уулын аймгийн Галшар уулын хошуунд (хуучин Сэцэн хан аймгийн Бишрэлт засгийн хошуу) нийлүүлжээ. 1931 онд засаг захиргааны шинэчлэлээр хошуудыг татан буулгахад хуучин Эрх засгийн хошууны нутгаар одоогийн Сүхбаатар аймгийн Бүрэнцогт сумын нутгийг зохион байгуулав. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Ванжилжав |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1750-1760 |
|
Байнжур |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1760-1777 |
|
Цэрэндаш |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1777-1787 |
|
Цэрэннамжил |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1787-1800 |
|
Гомбожав |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1801-1811 |
|
Дансранжав |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1811-1817 |
|
Равдандорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1818-1874 |
|
Цэрэндорж |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1875-1906 |
|
Лувсанчойдов-Агваанпэлжээ-Дашцэрэн |
Засаг, тэргүүн зэрэг тайж |
1906-1914 |
|
Пунцагдалайнамжил |
Засаг, гүн |
1914-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он