СҮХБААТАР Дамдины
Бүгд ерөнхийлөн захирах жанжин Сүхбаатар
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Сүх |
| Хамаа бүхий үг | Хужирбулангийн цэрэг, 1921 оны хувьсгал, жанжин, сайд |
| Төрөл | Түүхэн зүтгэлтэн |
| Цаг үе | XIX зууны сүүл - ХХ зууны 20-иод он [1893-1923] |
| Хэний хаанчлалын үед | Монгол улс, Ардын эрхтэй хэмжээт цаазат Монгол улс |
| Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) | Гоймон баатар,жанжин 1921 оны хувьсгалын үед хэрэглэж байсан нууц нэр-Төмөр, Ээж |
| Хүйс | Эр |
| Төрсөн он, сар, өдөр | 893.2.2. |
| Нас барсан он, сар, өдөр | 1923.2.20 |
| Овог, аймаг | Сэцэн хан аймгийн Ёст бэйсийн хошуу. Хайс овогтой |
| Төрсөн газар | Нийслэл хүрээ, Амгаланбаатар |
| Албан тушаал | 1912-1917 онд Цэргийн бага даргын сургуульд пулемет бууны сумангийн салааны дарга, жагсаалын дарга, 1919 онд Хууль шастир хэвлэх газарт үсэг өрөгч, 1921.2.9 Бүгд ерөнхийлэн захирах жанжин, 1921.3.15-аас Монгол Ардын журамт цэргийг бүгд ерөнхийлөн захирах жанжин, 1921.3.24-өөс Цэргийн хэргийг бүгд эрхлэн шийтгэх яамны дарга ба Бүх цэргийн жанжин, 1921.3.28-аас МАН-ын бүх цэргийг ерөнхийлөн захирах жанжин, 1921 оны 7 сараас Монгол ардын бүх цэргийг ерөнхийлөн захирах жанжин, 1921.7.10-1923.2.23 - Бүх цэргийн жанжин, Бүх цэргийн Зөвлөлийн гишүүн, 1921.7.10-1922.12.20 - Цэргийн яамны сайд |
| Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | Өвөг эцэг Төгөө, Эцэг Төгөөгийн Дамдин, эх Шүхэрийн Ханджав, Хадам эцэг Нэмэндэй, эхнэр Янжмаа, хүү Галсан |
СҮХБААТАР Дамдины
Монголын төр, цэргийн зүтгэлтэн, Монгол улсын баатар.Ардын цэргийг үндэслэн байгуулагч, 1921 оны хувьсгалын удирдагчдын нэг
Халхын Сэцэн хан аймгийн Ёст бэйсийн хошууны харьяат.1893 оны 2 дугаар сарын 2-нд төрсөн.С.Жамъянд шавь орж, монгол бичиг сурсан. 1909-1910 онд Хүрээ Хиагтын их замын Хүй мандал, Бургалтай, Түмт өртөөнд улаа нэхэж байв. 1911 оны 12 дугаар сард цэрэгт татагдаж Хужирбулангийн цэргийн бага дарга бэлтгэх сургуульд орж суралцан 1913 онд төгсөж пулемёт сумангийн жагсаалын даргаар томилогдон ажиллажээ. Сургуульд сайн сурсны учир 5-р зэргийн жинс, тогосын отго, удирдсан цэргээ сайнаар сурган боловсруулсны төлөө 1915 онд 4-р зэргийн жинс, тогосын отго, 1917 онд Зүүн ба Зүүн өмнө хязгаарт хятад цэргийн эсрэг байлдаанд эрэлхгээр тулалдаж 3-р зэргийн жинс, 1919 онд Хууль шастир хэвлэх газарт сайнаар зүтгэсний тул дэд зэргийн жинс, тогосын отго тус тус шагнагдсан.
Хүрээний бүлгийн гишүүн, ЗОУ-аас тусламж гуйхаар одсон төлөөлөгчдийн 3 дахь хэсэгт явсан. Х.Чойбалсангийн хамтаар Эрхүү хотноо Дорно дахины ард түмний секцид харьяалагдан хувьсгалын бэлтгэл ажлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. 1921 оны 2 дугаар сарын 9-нд Бүгд Ерөнхийлөн захирах жанжнаар томилогдож, зэвсэгт хүчийг байгуулж, Монгол орныг чөлөөлөх байлдааны ажиллагааг удирдсан. 1921 оны 7 дугаар сарын 10-нд Ардын засгийн газрын Цэргийн яамны сайд бөгөөд Бүх цэргийн жанжинд томилогдон улс орны аюулгүй байдлыг хангах, үндэсний байнгын цэрэг байгуулах үйл хэргийг удирдсан. Ардчилсан өөрчлөлтийг эхлүүлэх, гадаад харилцааг хөгжүүлэх талаар идэвхийлэн ажиллаж, ЗОУ-ын Засгийн газартай хийсэн хэлэлцээрт оролцсон.
Улс үндэстний хувь заяаг шийдвэрлэсэн дайн байлдааны цагт Бүх цэргийн жанжин Д.Сүхбаатар ард түмний дунд өндөр нэр хүнд, алдартай байж нийт ардчилсан чиг шугамыг тууштай баримталсан үнэнч, шудрага байдлаараа ялгарч эв нэгдлийг эрхэмлэж байсан нь түүнийг үндэсний баатар, шинэ Монгол улсын эхэн үеийн гол удирдагчдын нэг болгожээ. Сүхбаатарын гавьяаг үнэлэн 1922 оны 1 сарын 10-нд ЗСБНХОУ-ын Улаан тугийн одонгоор, 9 сарын 23-нд Монгол улсын Зоригт баатар бэйс цолоор шагнажээ. 1922 оны эцсээр Цэргийн яамны сайдаас чөлөөлөгдсөн. 1923 оны 2 сарын 20-нд өвчнөөр нас барсан. (Н.Хишигт)
Ашигласан ном зохиол
Ардын Хувьсгалын Анхны Долоо: амьдрал, үйл хэрэг. Бага хурлын эмхтгэл. УБ.: 2012
Бат-Очир Л,Дашжамц Д., Дамдингийн Сүхбаатар. Намтар. (Нэмж засварласан дөрөв дэх хэвлэл). УБ.:Улсын хэвлэлийн газар,1983
Болдбаатар Ч., ХХ зууны Монголын улс төрийн зүтгэлтнүүд. (Хянан тохиолдуулсан:
Д.Гомбосүрэн, З.Лонжид). УБ.: “Адмон”, 2004
Лувсанноров С., Монголын цэргийн нэрт жанжин Дамдины Сүхбаатарын ураг төрлийнхөн. УБ.: “Содпресс” ХХК, онгүй
Рощин С.К., Монголын үндэсний баатарД.Сүхбаатар: Намтрын хуудсууд.(Орос хэлнээс орчуулсан Х.Төмөр, орч.ред.Н.Хишигт).УБ.: “Сэлэнгэ пресс” компани, 2011
Бат-Очир Л,Дашжамц Д., Дамдингийн Сүхбаатар. Намтар. (Нэмж засварласан дөрөв дэх хэвлэл). УБ.:Улсын хэвлэлийн газар,1983
Болдбаатар Ч., ХХ зууны Монголын улс төрийн зүтгэлтнүүд. (Хянан тохиолдуулсан:
Д.Гомбосүрэн, З.Лонжид). УБ.: “Адмон”, 2004
Лувсанноров С., Монголын цэргийн нэрт жанжин Дамдины Сүхбаатарын ураг төрлийнхөн. УБ.: “Содпресс” ХХК, онгүй
Рощин С.К., Монголын үндэсний баатарД.Сүхбаатар: Намтрын хуудсууд.(Орос хэлнээс орчуулсан Х.Төмөр, орч.ред.Н.Хишигт).УБ.: “Сэлэнгэ пресс” компани, 2011
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Д.Сүхбаатар. Түүхэн үйл амьдралын атлас.(Зохиогч О.Пүрэв, Редактор А.Минис). УБ.:Улсын геодизи, зураг зүйн газар, 1981
Пүрэвсүрэн И., Бүх цэргийн жанжин Д.Сүхбаатар. Редактор О.Пүрэв. УБ.: Улсын хэвлэлийн газар, 2001
Д. Сүхбаатар. Хэлсэн үг,бичсэн баримт бичгийн цоморлог. (Эмхтгэсэн Л. Бат-Очир). УБ.: Үндэсний архивын газрын хэвлэн олшруулах тасаг, 2003
Хишигт Н., 1921 оны хувьсгал ба ардын журамт цэрэг. УБ.: “Соёмбо принтинг”, 2001
Пүрэвсүрэн И., Бүх цэргийн жанжин Д.Сүхбаатар. Редактор О.Пүрэв. УБ.: Улсын хэвлэлийн газар, 2001
Д. Сүхбаатар. Хэлсэн үг,бичсэн баримт бичгийн цоморлог. (Эмхтгэсэн Л. Бат-Очир). УБ.: Үндэсний архивын газрын хэвлэн олшруулах тасаг, 2003
Хишигт Н., 1921 оны хувьсгал ба ардын журамт цэрэг. УБ.: “Соёмбо принтинг”, 2001
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он