Солийн Данзан. 1921 он.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Данзанхорол, Хорол
Хамаа бүхий үг МАН, 1921 оны хувьсгал, Сангийн сайд
Төрөл Түүхэн зүтгэлтэн
Цаг үе XIX зууны сүүл - ХХ зууны 20-иод он [1885-1924]
Хэний хаанчлалын үед Монгол улс, Ардын эрхтэй хэмжээт цаазат Монгол улс
Өөр нэр (цол, сүмийн цол, хоч нэр гэх мэт) Сайд, Жанжин, 1921 оны хувьсгалын үед хэрэгдэж байсан нууц нэр-Николай, Дашиев
Хүйс Эр
Төрсөн он, сар, өдөр 1885
Нас барсан он, сар, өдөр 1924.8.30
Овог, аймаг Сайн ноён хан аймгийн Сүжигт бэйсийн хошуу, Сайжин овогт
Албан тушаал 1916-1917 онд Монгол улсын Хөрөнгийг захирах газрын Ойн ангид бичээч, түшмэл, 1921-1924 онд МАН-ын дарга, 1921. 3.24-7.10 АТЗГ-ын Сангийн яамны Хоол, хүнсний эрхэлсэн түшмэл 1921.7.10-1923.4.5 Сангийн яамны тэргүүн сайд, 1923.4.6- 1924.8.30 Бүх цэргийн жанжин 1923.4.6-Улсын Түр цагийн хурлын дарга /хавсран/ 1923.9.12-Ерөнхий сайдын жинхэнэ орлогч
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) Өвөг эцэг Б.Бат-Очир Эх Б.Соль, Дүү Ганжууржав, Должинжав, Ханд, Дагвадорж, Эхнэр Өлзий, Хүү Лувсаннямаа, дагавар охин Сумьяа

ДАНЗАН Солийн

МАН-ын анхны дарга, 1921 оны хувьсгалын гол удирдагчдын нэг, төрийн сайд

      Сайн ноён хан аймгийн Сүжигт бэйсийн хошууны харъяат.Бага насандаа хийдэд шавилан сууж байсан. Мал маллаж, аян жин тээж  амь зуухын сацуу нутгийн баячуудын агт морьдыг хошуу алгасуулан арилжиж баригдаж явжээ.  Оргон зайлж  Говийн нутгаар хэдэн жил цагаачлан амьдарсны дараагаар 1910 оны үед Хүрээнд ирж, наймаа эрхлэх болжээ. 1915-1916 онд Монгол улсын Хөрөнгийг захирах газраас зохион байгуулсан Эдийн засгийн шинжилгээний ангид оролцож, 1916-1917 онд Ой ангид бичээч, түшмэлээр ажиллаж байв.

    Хүрээний бүлгийг үүсгэн байгуулагч. 1921 оны  6 сарын сүүлээр ЗОУ-д одох анхны төлөөлөгчөөрХ.Чойбалсангийн хамт явж АДБНУ-ын удирдлага,ОК(б)Н-ын Сибирийн товчоотой хийсэн уулзалтуудад МАН-ыг төлөөлж, Зөвлөлт засгийн газраас санхүү, зэвсгийн тусламж авах асуудлыг Москвад тохиролцон шийдсэн.МАН-ын Хилийн чанад дахь товчоог удирдаж, 1921 оны 3 сарын 3-нд Төв Хорооны даргаар сонгогдсон. 1921-1923 онд Сангийн яамны тэргүүн сайд, зөвлөх түшмэл, УТЦХ-ын дарга, 1923-1924 онд Бүх цэргийн жанжны албыг хашиж, улс орны тусгаар байдлыг бэхжүүлэх, АЗГ-ын дотоод, гадаад бодлогыг хэрэгжүүлэхэд тэргүүлэх үүрэгтэй оролцсон шинэ Монголын удирдагчдын нэг. 1922 онд Богд хааны зарлигаар “Чин зоригт” цол, гурван нүдний тогосын отгоор  шагнагдсан.

     Монгол улсын бие даасан байдал, үндэсний хөгжлийн замын үзэл баримтлалыг тууштай хамгаалан тэмцэж байсан С.Данзанг МАН-ын III их хурлын үеэр 1924 оны 8 сарын 26-наас 27-нд шилжих шөнө Бүх Цэргийн Зөвлөлийн тэргүүлэгч Э.Д.Ринчиногийн заавраар Дотоодыг хамгаалах газар баривчилж, 28-нд МАН-ын их хурал, Засгийн газрын хамтарсан хурлаас  “...бүх хэргийг 24 цагийн дотор нягтлан байцааж, ял төлөвлөн гүйцэтгэх” үүрэгтэй тусгай комиссыг байгуулан шүүхийн шийдвэргүйгээр “хувьсгалын эсэргүү” хилс хэрэгт яллаж 30-ны үүрээр амь насыг егүүтгэжээ.

      1992 оны 11 сарын 23-нд Монгол улсын Дээд Шүүхийн Бүгд хурлаас С.Данзан, Ж.Баваасан нарыг цагаатгажээ. (Н.Хишигт)

Ашигласан ном зохиол

Ардын Хувьсгалын Анхны Долоо: амьдрал, үйл хэрэг. Бага хурлын эмхтгэл. УБ.: 2012
Болдбаатар Ч., ХХ зууны Монголын улс төрийн зүтгэлтнүүд. (Хянан тохиолдуулсан: Д.Гомбосүрэн, З.Лонжид). УБ.: “Адмон”, 2004
Даш Д., Солийн Данзан. (Редактор А.Нямаа). УБ.:Улсын хэвлэлийн комбинат, 1990.
Лонжид З., Батсайхан О., Жанжин Данзан. (Хянан тохиолдуулсан Т.Лхагваа). УБ.: 1995.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

МАХН-ын  түүхэнд холбогдол бүхий зүйлүүд (Сийрүүлж, нэмсэн хоёр дахь хэвлэл). Хэвлэлд бэлтгэсэн Г.Дашням, Ц.Гантулга, На.Сүхбаатар. УБ.: “Соёмбо принтинг”, 2004
Хишигт Н., Монголын хувьсгал:1921. (Хянан нягталсан:Ч.Дашдаваа). УБ.: “Бэмби сан” ХХК, 2011