Адил утгатай үг | Халхын хойт замын Хан уулын чуулганы зүүн гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу, Түшээт хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу, Богд хан уулын аймгийн Хоёр Өлзийт уулын хошуу, Эетэй гүнгийн хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1732-1931 он |
Хэний хаанчлалын үед | Найралт төв |
Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Сүндэв |
Удам | Абуху мэргэн ноёны ач Сономын хүү Даш эрх дайчингийн хүү |
Харьяалал | Түшээт хан аймаг |
Байгуулагдсан он цаг | 1732 |
Татан буугдсан он цаг | 1931 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Халхын хойт замын Хан уулын чуулганы зүүн гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу |
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Түшээт хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу |
1923 оноос хойш (1923-1931) | Богд хан уулын аймгийн Хоёр Өлзийт уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
1918 оны хүн амын тоо | Өрх – 217. Эрэгтэй – 346 (үүнээс тайж – 34, хамжлага ард – 55, лам банди – 181, сумны албат эр – 74, сул эр – 2). Эмэгтэй – 722. Нийт – 1068. |
Одоогийн | Өмнөговь аймгийн Манлай, Дорноговь аймгийн Мандах сумын нутаг Хошууны гол хийд (1736), Цохиотын хийд (1790) |
Сүүлчийн засаг ноён | Наваандорж |
Халхын умард замын Хан уулын чуулганы жүн ван Минжүүрдоржийн (Мэргэн засгийн) хошууны туслагч тайж Сүндэв нь 1732 онд туслагч жанжин Цэрэн зүүнгарын цэргийг Эрдэнэзууд дарсаны дараа зүүнгарын ухарсан цэргийг нэхэн хөөхөд гавьяа байгуулсан тул түүнийг засаг тэргүүн зэрэг тайж болгож харьяат ардыг нь тусдаа хошуу болгожээ. 1756 онд хотогойдын Чингүнжавын бослого хөдөлгөөнд нэгдсэнгүй тул гүнгийн зэрэг хүртсэн боловч, 1757 онд дураар урианхайн газар одож морь худалдан авсан хэрэгт шийтгэгдэн гүнгийн зэргээ ховхлуулж, засаг тушаалаа хүү Сандавдоржид шилжүүлжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Залаат, өмнөш Цавчир, баруунш Улаан чих ус, хойш Тахилгат өндөр, зүүн хойш Заг ус, баруун хойш Нарийн булаг, зүүн өмнөш Хацавч, баруун өмнөш Хадан усанд хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад Түшээт хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу хэмээн өөрчлөн нэрийдэж тэр үеийн засаг Наваандоржид үе улиран эетэй засаг цол, туслагч гүнгийн хэргэм шагнажээ. 1923 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр Богд хан уулын аймгийн Хоёр Өлзийт уулын хошуу хэмээн өөрчилж, Баясгалан, Манлай хэмээх хоёр сумтай болгов. 1931 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг татан буулгаж, Өмнөговь аймгийн Манлай, Дорноговь аймгийн Мандах сумдыг зохион байгуулжээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
Сүндэв |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1736-1758 |
Сандавдорж |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1758-1789 |
Азар |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1789-1816 |
Ванчиндорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1816-1828 |
Балдангомбо |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1828-1853 |
Дармасэнгэ |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1853-1879 |
Диндогдорж |
Засаг, улсын түшээ гүн |
1879-1882 |
Сономдорж |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1882-1907 |
Наваандорж |
Засаг, төрийн бэйл |
1907-1923 |
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он