Улс төрийн хэлмэгдэгсдэд зориулсан хөшөө. Улаанбаатар хот

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Хилсдүүлэлт, хомроглон устгалт
Хамаа бүхий үг Бие махбод, сэтгэл санааны зовлонд унагах, амийг нь егүүтгэх
Төрөл Эмгэнэлт үйл явдал
Цаг үе XX зууны 20-иос 80-аад оны дунд үе хүртэл
Бүс нутаг Монгол улс
Болсон цаг хугацаа 1922-1937, 1938-1980
Хаана болсон Монгол улс
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан Орон даяар

Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт

XX зууны Монгол улсын түүхэнд тохиолдсон эмгэнэлт үйл явдал.

         “Лхүмбийн хэрэг”-ээс эхлэн, 1937 оны их баривчилгаар үргэлжилсэн аймшигт хэлмэгдүүлэлт Монголын нийгмийн бүх давхаргыг хамарч, нам төр, цэргийн  удирдах зүтгэлтэн, тайж ноёд, лам нар, жирийн иргэд олноор өртсөн юм. Монголд үй олноор  хэлмэгдүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулахад тухайн үеийн ЗХУ-ын ДХАК, түүний Монголд ажиллаж байсан  зөвлөхүүд гол үүрэг гүйцэтгэсэн билээ. 1930-1950-иад он хүртэл улс төрийн хэрэгт бүгд 35 744 хүн шийтгэгджээ.

         Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн уршгаар БНМАУ-ын хууль тогтоох дээд байгууллага Улсын Бага Хурал, эрх баригч МАХН болон МАХЦ-ийн удирдах байгууллага хэвийн үйл ажиллагаа явуулах бүрэлдэхүүнгүй болтлоо хядлагад өртөж, Монгол оронд улс төрийн авторитари, тоталитари дэглэм хуваарьгүй ноёрхох болсон юм. Хэлмэгдүүлэлтээр: 1.Бүтээгч хүчин болон боловсон хүчин хомсдсон (30 000), а/ ажиллах хүчин (Намын улс төрийн ажилчид, аж үйлдвэрийн боловсон хүчин, лам нарыг гар үйлдвэрт шилжих шилжилт буурсан), б/ цэргийн боловсон хүчин (зэвсэгт хүчний анги нэгтгэлийн бэлтгэгдсэн мэргэжилтнүүд багассан), 2.Эдийн засаг (Үйлдвэрлэх хүчнийг хөгжүүлэх ажилчдын хүчин буурсан нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүний тоог бууруулсан. Эдийн засгийг сэргээсэн хэрэгжилтэнд хэлмэгдүүлэлт саад болж, цаашид хөгжих явц удааширсан), 3.Нөхөн үржихүйн хувьд (хүн ам цөөнтэй оронд эл хохирол нь их тоо юм) хүн амын бүтцэд ихээхэн хохирол учирсан билээ.

          Монгол оронд хорь гаруй жил үргэлжилсэн улс төрийн хэлмэгдүүлэлт нь ЗХУ-д явагдсан хилсдүүлэлтийн нөлөө тусгал байв. Хууль ёсыг ноцтойгоор зөрчиж, хомроголон баривчлах, зохиомол хэрэг бүрдүүлэх, шүүх, прокурорын хяналтыг үл хэрэгсэх, мөрдөн байцаалтад эрүү шүүлт хэрэглэх, хүний амь насыг хилсээр бүрэлгэх зэрэг бусармаг үйлдэл дурдан буй жилүүдэд ихээхэн гаарсан юм. (Д.Эрдэнэбат)

Ашигласан ном зохиол

БНМАУ-ын түүх. III боть, Улсын хэвлэлийн газар. Уб., 1969.
Лам нар сүм хийдийн хэлмэгдэл ба цагаатгал.  “Адмон” ХХК. Уб., 2008.
Монголын тухай БХК(б)Н-ын баримт бичигт. (1920-1952). Баримтын эмхтгэл,  II боть. ҮАГ-ын хэвлэх хэсэг. Уб., 2005.
Монгол дахь улс төрийн хэлмэгдүүлэлт (1921-1940). эрдэм шинжилгээ, судлалын бага хурлын илтгэлүүд. “Хөх судар принтинг” ХХК. Уб., 2010.
Өлзийбаатар Д.  “Яагаад 1937 он?..” ҮАГ-ын хэвлэх хэсэг. Уб., 2004.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Хорьдугаар зууны Монгол.  Шинжлэх ухааны хэвлэлийн “Эрдэм” компани. Уб., 1995.
Улс төрийн талаар хэлмэгдэгсдийн дурсгал цагаан ном.  Уб., 1993.
Ринчин М. Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт ба цагаатгал. Уб., 2000.