Монголын хөдөөг нэгдэлжүүлэн хоршоолох хөдөлгөөнийг тухайн үеийн улс төрийн эрх баригч хүчин болох МАХН, түүний ерөнхий нарийн бичгийн дарга бөгөөд Сайд нарын зөвлөлийн дарга Ю.Цэдэнбал хошуучлан удирдаж хэрэгжүүлсэн юм. Тэрбээр хожим “Монгол оронд нэгдэлжих хөдөлгөөн ялсан нь 1921 оны ардын хувьсгалтай эн тэнцэхүйц үйл явдал болсон” хэмээн тэмдэглэн үлдээсэн байдаг.

ХААН-ийн амины малыг нийгэмчлэх ажил улс даяар 1959 оны 8 дугаар сард зохион байгуулалттай явагдаж дуусав. Үр дагавар нь: 1.Малчдаас үйлдвэрлэлийн хэрэгслийг нь салгаснаар тэд малаа өсгөн үржүүлэх, хөдөлмөрлөх сонирхолгүй болсон, 2.Нэгдэл нэрийн дор хувийн өмч улсчлагдсанаар малчин өрх гэртээ, өөртөө бус, харин улсад хөлсөөр ажиллагч болсон, 3.Мал аж ахуйн арга технологийг эрс өөрчилж, малыг төрөл төрлөөр, эх төлөөр ялган олноор суурилах болсон нь өрх гэр, айл саахалтаар мал маллах уламжлал бүдгэрэхэд хүргэжээ.

Хөдөө аж ахуйн нэгдлийн улс орны хөгжилд оруулсан эерэг үүрэг оролцоо бий боловч зарим талаар учир дутагдалтай зүйл байсан юм. Тухайлбал гишүүдийнхээ нийгэмчилсэн хөрөнгийг нэр дээр нь бүртгэж ашиг хүртээж байгаагүй. Нэгдлийн гишүүн нэгдлээс гарахад хувь хөрөнгийг нь өгдөггүй, өв залгамжлуулдаггүй зэрэг гажуудлаас гадна сумын захиргаа, нам, эвлэл, эмэгтэйчүүдийн байгууллагуудын бүх зардлыг нэгдэл хариуцдаг байлаа. Мөн нэгдлийн өмч хөрөнгө хоршооллосон ард иргэдийн дундын өмч бус нийтийн өмч болон хувирч байсан нь жинхэнэ хоршооллын мөн чанарыг алдагдуулж байв. Нэгдэл нь хоршоо нэртэй боловч өмчийн харилцаа, үйлдвэрлэлийг зохион байгуулах хэлбэр, удирдлага, хөлс төлөлт зэргээрээ улсын байгууллагатай адил болсон юм. Ийнхүү ардуудын хувийн аж ахуйг тэгшитгэн нийгмийн өмч болгосон явдал нь итгэл зүтгэл, өөдрөг үзэл, гутранги байдал, дарамт шахалт, ухуулга ятгалга, сайн дурын хүсэл сонирхол, захиргаадалт тулгалт харилцан сүлжилдсэн нийгэм эдийн засаг, улс төр, сэтгэл зүйн нарийн төвөгтэй нөхцөлд явагджээ. (Д.Эрдэнэбат)