Ж.Лхүмбэ. Эх сурвалж: (Д.Эрдэнэбатын хувийн архив)

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Ногоон Лхүмбэ
Хамаа бүхий үг ЗХУ-ын ДХАК, БХК(б)Н, хэлмэгдүүлэлт
Төрөл Түүхэн үйл явдал
Цаг үе XX зууны 30-аад он
Бүс нутаг Хэнтий, Дорнод
Болсон цаг хугацаа 1933
Хаана болсон Монгол улс
Холбогдох түүхэн хүн, аймаг угсаатан БНМАУ-ын Засгийн газар

Лхүмбийн хэрэг

Зөвлөлтийн оролцоо нөлөөгөөр Дотоодыг хамгаалах газраас бий болгосон зохиомол хэрэг

     “Лхүмбийн хэрэг”-т нийт 317 хүнийг холбогдуулан баривчилснаас 53 хүнийг буудан алж, 136 хүнийг 3-10 жилээр хорих, 126 хүнийг ЗХУ-д цөлөх ялаар шийтгэснээс гадна тус хэрэгт нэр холбогдогсдын тоо 1500-д хүрчээ. Эл хэрэгт холбогдогсдийн бүрэлдэхүүнийг ажиглахад, нэгдүгээрт, Үндэстнээ түшин ирсэн буриад зон олонх, хоёрдугаарт, Зүүнтний үед нам, төрийн удирдлагад өндөр алба хашиж байсан З.Шижээ, Ө.Бадрах, Лааган, Дэндэв, Гонжоон, Баттөмөр нар, гуравдугаарт, Дотоодын хамгаалахын ажилтны өширхөх сэтгэлээр баривчлагдсан иргэд гэж ангилагдана. Тус хэрэгт холбогдон ЗХУ-ын ДХАК-ын газарт бүртгэлтэй байсан, БХК(б)Н-ын Монгол оронд хэрэгжүүлсэн үйл хэргийн амьд гэрч нарыг устгах дараагийн опперацийн золиос болох иргэд өртжээ. 

        Ж.Лхүмбийн хэргийн хэлмэгдүүлэлтийн гол уршиг нь: 1.Монгол орны нийгэм - улс төрийн амьдралд идэвхтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байсан эх оронч, тууштай тэмцэгч олон арван үндэсний үзэлтэн нарыг устгах, дуулгавартай бууны хараан дор амьдрах орчинг буй болгож, үл итгэх, дайсагнасан хандлагыг бий болгосон, 2.Үндэсээ гэсэн бодолтой хөрш зэргэлдээ оронд амьдарч буй элэг нэгтэн бүрээ хялайн харах уур амьсгалыг төрүүлсэн, 3.Ангич үзэл, нийгмийн давхаргын үзэл бодлыг хүчээр суулган, аллага хядлагын үндсийг улам гүнзгийрүүлсэн, 4.Хилсээр гүтгэн хэлмэгдүүлэх эх суурийг чангатгаж, их хэлмэгдүүлэлтийг явуулах замыг засахад нөлөөлсөн, 5.Их гүрний дарангуйлал, хүчээр тулган зөвшөөрүүлэх үзлийг баталгаажуулахад чиглэгдсэн билээ.

      Ж.Лхүмбийн хэрэг хилс болох нь тогтоогдсон учир түүнийг БНМАУ-ын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн дэргэдэх цагаатгах ажил эрхлэх комиссын 1962 оны 2 дугаар сарын 13-ны өдрийн 79 дүгээр тогтоолоор цагаатган, нэр төрийг нь сэргээсэн юм. (Д.Эрдэнэбат)

Ашигласан ном зохиол

Монголын тухай БХК(б)Н-ын баримт бичигт. (1920-1952) Баримтын эмхтгэл. II боть. ҮАГ-ын хэвлэх хэсэг. УБ., 2005.
Лхүмбэ -110 жил. Эрдэм шинжилгээний бага хурлын эмхтгэл. УБ., 2012.
Лхүмбийн хэрэг – 80 жил. Эрдэм шинжилгээний хурлын эмхтгэл. УБ., 2013.
Өлзийбаатар Д. “Яагаад 1937 он?..” ҮАГ-ын хэвлэх хэсэг. УБ., 2004.
Сэрсэн зууны түүх. II боть, “Мөнхийн үсэг” ХХК. УБ., 2011.
Хорьдугаар зууны Монгол. Шинжлэх ухаан хэвлэлийн “Эрдэм” компани. УБ., 1995.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Улс төрийн талаар хэлмэгдэгсдийн дурсгал цагаан ном. Уб., 1993.
Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт ба цагаатгал. Уб., 2000.
Цэрэн Ц. Лхүмбийн хэрэг гэгчид  холбогдуулан голчлон буриадуудыг хэлмэгдүүлсний учир шалтгаан. / Лхүмбэ - 110 жил. Эрдэм шинжилгээний бага хурлын эмхтгэл. Уб., 2012. т. 72-81.
Эрдэнэсайхан А. Буриад монголчуудыг Лхүмбийн хэрэгт хэлмэгдүүлсэн нь. / Лхүмбийн хэрэг – 80 жил. Эрдэм шинжилгээний хурлын эмхтгэл. Уб., 2013. т. 53-62.