Хүннү булш

Үндсэн мэдээлэл:

Хамаа бүхий үг Хүннүгийн жирийн иргэдийн булш, Бага газрын чулууны хүннүгийн булш, Дуулга уулын хүннү булш, Худгийн толгойн хүннү булш, Тамирын Улаан хошууны булш
Төрөл Булш оршуулгын дурсгал
Түүхэн эрин үе Төмөр зэвсгийн үе
Он цаг НТӨ II-НТ I зуун
Салбар Археологи

Бага газрын чулууны хүннүгийн булш

Төмөр зэвсгийн үеийн Хүннүгийн соёлд хамаарах булш.

     Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт сумын нутагт, сумын төвөөс баруун хойш 37 км орчим зайд Бага газрын чулуу хэмээх эргэн тойрон тэгш талаар хүрээлэгдсэн боржин чулуун хадат  үзэсгэлэнт уул буй. Эл уулын ам, хоолой, хөндий, жалга, хамар, гүвээгээр эртний булш, хиргисүүр, хадны зураг, хөшөө дурсгал хааяагүй тааралдана /хүннү булш, өндөр ханатай дөрвөлжин, хоёр хажуу хана нь хүнхэр дөрвөлжин булш зэрэг/.
     1989 онд Монгол-Унгар-Зөвлөлтийн хамтарсан Хүннүгийн дурсгал судлах ангийнхан Бага газрын чу¬лууны Дунд шандын аманд нэг булш малтан шинжил¬жээ. Энэ амны баруунаас орж ирсэн жижиг нугыг даган ба¬руунаас зүүн тийш чиглэлтэй нийт 64 хүннү булш нэг доор бий. Эдгээр булш нь 3-8 метр орчим дугуй чулуун да¬лантай бөгөөд далангийнх нь төвд чулуугүй, тэгш, булш¬нууд нь 2, 3-аас 10-аараа, хоорондоо зайтай, хэсэг хэс¬гээрээ оршино. Эдгээрийн дунд хэсэгт орших бүлэг булшны зүүн урд захын долоон метр голчтой нэг булшийг судлаачид малтах үед түүний төв хэсэгт хойноос урагш сунгаж ухсан нүхийг авснаас дээш найман үе хавт¬гай чулуугаар давхарлан үелж тагласан байв. Малтлагын явцад нумын гичирийн ясан наалт, бүсний хүрэл арал, гутлын гоёлын зориулалтаар бэхэлдэг том жижиг хүрэл чимэг нийт дөрвөн ширхэг, хазаарын төмөр амгайн хэсэг, төмөр хутганы хугархай, хүннүгийн үеийн долгио хээтэй ваарны хагархайнууд, эсгийний үлдэгдэл, сумны төмөр зэвийн хэлтэрхий зэрэг эд өлгийн зүйлс олдсон байдаг. Булшны нүхний гүн 3,3 метр байв.
     Бага газарын чулууны хүннү булшнаас гарсан хэрэглэгдэхүүн нь хүннү булшнаас нийтлэг илэрдэг олдворууд бөгөөд НТӨ II зуунаас НТ-ын I зууны үед хамаарна. (Д.Батсүх)

 

 

Ашигласан ном зохиол

Амартүвшин Ч., Ханичёрч В. Дундговь аймагт хийсэн археологийн судалгаа: Бага газрын чулуу. УБ., 2010.

Монгол нутаг дахь түүх, соёлын дурсгал (Сэдэвчилсэн лавлах). УБ., 1999, т. 142.


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол