Тус хошууны анхны засаг ноён Цэмцэгнамжил 1688 онд Түшээт хан Чахундоржийг дагалдан Чин улсад дагаар орж, 1691 онд засаг тэргүүн зэргийн тайж өргөмжлөгдөв. 1696 онд дайны хэрэгт сайтар зүтгэсэн хэмээн улсад туслагч гүн өргөмжлөгджээ. 1732 онд өөлдийн ван Сэвдэнванбугийн харьяат хиргисүүд босч зугтаасныг тосч байлдахад амь үрэгдэж түүний хүү Цэнгүнжав залгамжилжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Бургалтай гол, өмнөш Ташир даваа, баруунш Могой гол, хойш Хантай уул, зүүн хойш Цулхар цагаан хөтөл, баруун хойш Дархийн харгана уул, зүүн өмнөш Хөх цээл шаварт, баруун өмнөш Угалзад хүрчээ. Тус хошууны хойт захад Орос зүгт тавьсан гэр харуулын нутаг залгана. 1756 онд гуравдугаар засаг ноён Цэвэгяримпилыг цэргийн гавьяанд хошой чин ван өргөмжилснийг 1781 онд зарлиг буулган үе улиран тасралгүй залгамжлуулах болов. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулахад тус хошууны засаг ноён чин ван Ханддорж Түшээт хан аймгийн туслагч жанжны тушаалыг эрхэлж байсан бөгөөд тусгаар тогтнолын хөдөлгөөнд идэвхийлэн оролцож, Гадаад яамны тэргүүн сайдаар өргөмжлөгдөж, ханы зэрэг эрдэнэ дайчин засаг цолоор шагнагдав. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр Богд хан уулын аймгийн Булган хан уулын хошуу хэмээн өөрчлөн нэрлэж, Баянгол, Баян-Эрхт, Баянтөгөл, Бүтээл, Дэлгэрбаян, Ес, Өлзийбүрэн, Өрөм, Найман, Наранбаян, Өлзийт, Сайхан, Хангал, Ханжаргалант, Цөнрөг зэрэг 15 сумтай болгожээ. 1927 онд Хангай хайрхан уулын хошууны (Түшээт хан аймгийн Ар гөрөөчин отгийн) Дулаан, Өндөрцагаан-Оройт 2 сум шилжин ирж захирагджээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр Булган аймгийн Булган, Орхон, Бугат, Сайхан, Тэшиг, Хантай, Ингэт толгой, Орхонтуул сумдыг байгуулсан бөгөөд хожим мөн Орхон аймгийг байгуулсан байна. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал

Эрдэнэ дайчин засгийн хошууны газрын зураг (1907)