XIV зууны хоёрдугаар хагаст Дундад Ази дахь Цагадайн хаант улсын эзэмшил нутагт нэгэн шинэ улс байгуулагдсан нь Төмөрийн улс болно. Энэхүү улсыг байгуулсан Төмөр бол Цагадайн хаант улсын дөрвөн томоохон овгийн нэгэн болох Барулас овгийн хүн байв. 

Эмир Төмөр (хүргэн) 1336 оны 4 сарын 9-нд Кеш (Şehr-i Sebz) хотод мэндэлжээ. Эцэг Тарагай бол Барулас-ийн ноён байв. Судлаачид Барулас овгийг Цагадайн хаант улсын ноёлох нэгэн Монгол овог болохыг тодорхойлдог. Чингис хаан, өөрийн хоёрдугаар хөвгүүн Цагадайд Туркестан-ыг хувь болгон өгөх үед Барулас овгийг Карачар ноён тэргүүлж байжээ. 

Эмир Төмөр 1370 онд Самаркандыг эзлэн авсан нь түүний засаглалын эхлэл гэгдэн Цагадайн хаад үүнээс хойш зөвхөн тоглоомын хаад болж хувирсан юм. Төмөр Өгөдэйн удмын Суюургатмиш-ийг хаан ширээнд суулгасанд тэрбээр Төмөрийг “Улу эмир” буюу “Их эмир” хэмээн өргөмжилсөн. Улмаар Казан Халил ханы охин Сарай Мэлик хатантай гэрлэн Чингис хааны удмын хүнтэй гэрлэсэн тул “хүргэн” цол зүүх эрхтэй болов. Тэрбээр энэ үеэс захиа, зарлиг гаргахдаа Суюургатмиш ханы зарлиг, Төмөр хүргэний үг гэж бичүүлэх болжээ. Дэлдүүлсэн зооснууд дээрээ ханы нэрний дэргэд өөрийн нэрийг их эмир хэмээн дэлдүүлж байсан байна.

1371-1379 оны хооронд дөрвөн удаа Хорезм руу довтолж байв. Улмаар Хорасан-ыг байлдан эзлэх үедээ Ираны байдлыг илүү тодорхой харж энэхүү улсыг эзлэн авахаар шийдвэрлэжээ. 1386 онд Самаркандаас гарч 1386-88 оны хооронд энэхүү дайныг явуулав. Тухайн үед Тебриз-ийн султан Ахмед, эмир Төмөрийн цэрэг ирж яваа сургаар Багдадын зүг зугтан одсон гэдэг. 
1393 онд Ираны бүс нутгийг эзлэн авч улмаар байлдахад бэлдэж эхлэв. Багдадыг эзлэн авсны дараагаар Мусул, зүүн өмнөд Анатоли-д цөмрөн орж Ван нуурын орчим Аладага хүртэл урагшлав. Эмир Төмөр 1394 онд Азербейжаны нутагт байх үед Тогтамишийн цэрэг Ширваныг довтолсон тухай мэдээ ирсэн тул түүний эсрэг цэрэглэсэнд 1395 оы 4 сарын 15-нд Терек голын хөвөөнд тулалдан ялжээ.

Эмир Төмөр нь Дундад азийн улс төрийн нэгдлийг бий болгож улмаар Чингис хааны мөрөөр замнан Монголын эзэнт гүрнийг дахин сэргээхийг чармайн төрийн хэрэгт Чингис хааны Их засаг хуулийг гол үндэс болгодог байжээ. Иран, Тураныг өөртөө нэгтгэн улмаар тухайн үеийн Мин улсыг ч цэрэглэн нэгтгэхийг зорьж байсан хэдий ч хэрэгжүүлж амжилгүйгээр тэнгэрт хальсан нь хятад орон бас нэгэн байлдан дагуулагчын хөлд сүйтгэгдэхээс аврагдсан хэрэг байлаа. (Л.Ганбат)