Рашид ад-Дины хөшөө Тебриз хот, Иран.

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Рашид ад-Дин Фазлуллах Хамадани
Хамаа бүхий үг Ил хаант улсын везир, наиб, сахиб-и диван
Цаг үе XII зууны хоёрдугаар хагасаас XIII зууны эхэн
Хэний хаанчлалын үед Гайхату (1291-1295), Газан (1295-1304), Өлзийт (1304-1316)
Салбар Намтар судлал
Хүйс эр
Төрсөн он, сар, өдөр 1247
Нас барсан он, сар, өдөр 1318
Овог, аймаг Еврей
Төрсөн газар Хамадани
Албан тушаал Ил хаант улсын тэргүүн везир, наиб, сахиб-и диван
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) Абу-л хаир – Рашид ад-дин Фазлуллах – Хөвгүүдийн нэр: 1. Гяас ад-дин Мухаммед 2. Ахмед 3. Абдуллатиф 4. Махмуд 5. Ибрагим 6. Али шейх 7. Али 8. Шихаб ед-дин 9. Хумам 10. Хожа Межд еддин

Рашид ад-дин

Ил хаант улсын төрийн сайд, “Судрын чуулган” алдарт зохиолын зохиогч нарын нэг.

1247 онд Хамаданид Абу’л-Хейрын хүү болон мэндэлсэн бөгөөд гучин настайдаа исламын шашинд орж улмаар Гайхату (1291-1295) хааны үеэс төрийн алба хаших болж, шадар сайдын албанд 19 жил зүтгэсэн байна. Тэрбээр еврей гаралтай, үнэн сүсэгт мусульман хүн байснаас гадна Гайхату (1291-1295), Газан (1295-1304), Өлзийт (1304-1316) хааны үед төрийн хэрэгт зүтгэн тухайн үеийн Ираны Тебриз, Анатоли зэрэг газруудад өөрийн асар том эзэмшилтэй болж чаджээ. Рашид ад-дины өөрийн гэрээслэлээр бол бэлэн мөнгө 2750 түмэн динар, мөн мөнгөн динар, мөн 37.500.000 динар болон 5000 мискал (1 мискал = 4.8105 грамм) алт бүхий хөрөнгө бүхий алдартай, баян чинээлэг нэгэн байсан гэдэг. Өндөр албан тушаал хашиж, Ил хаант улсын засаг захиргаа, санхүүгийн бүх газрыг гартаа атгаж байсныхаа хувьд ихээхэн хөрөнгө хурааж, Тебризэд “Рашидын хороолол” бий болж энэ нь хотын дөрөвний нэгийг эзэлж байв. 

Түүний арван дөрвөн хөвгүүний арав нь Багдад, Анатоли, Гүрж, Исфахан, Фарс, Кермин зэрэг газрыг захиран сууж байжээ. Тэдгээр хөвгүүдээ нэгэн зэрэг гэрлүүлэхдээ тэднийг Мусульман шашинтнуудын дотор Түрэг, Монголчуудын дундаас язгуур угсаа, нэр нөлөө бүхий хүмүүстэй ураг холбуулж байв. Абу Са’ид Бахадур хааны үед Сүлдүс овгийн Чабан ноёны зохион байгуулснаар Рашид ад-динийг шадар сайдын албан тушаалаас нь буулгаж, бүх хөрөнгийг нь хурааж, ордны эмч байсных нь хувьд Өлзийт хаанд хор өгч алсан хэрэгт гүтгэн нэг хүүгийнх нь хамтаар 1318 онд 71 насанд нь цаазлагдсан байна. Хожим Рашид ад-динийг цагаатган хөрөнгийг нь хөвгүүдэд нь буцаан олгосон байна.

Рашид ад-дин төрийн хэргийн зэрэгцээ дэлхийн түүхийг тэр дундаа монголчуудын түүхийг өгүүлсэн зохиол бичиж Өлзийт хаанд өргөн барьсан нь өнөөдөр хосгүй үнэт өв болон үнэлэгдэх болжээ. (Л.Ганбат)

 

Ашигласан ном зохиол

Д.Анхбаяр, Б.Батхишиг. Ил хаадын замаар. УБ., 2016
На. Алтаншаа. Монголчуудын өчигдөрийн мөр. Хөх хот, 1993
О.Нямдаваа. Ил хант улс. УБ., 2015
Рашид-ад-дин Фазлуллах. Шашдирын чуулган. Тэргүүн боть. Орч: Го.Аким. УБ., 2013

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Ил-хаадын судлал. Өгүүллийн эмхэтгэл. УБ., 2016
Boyle J.A., Juvayni and Rashid al-Din as Sources on the History of the Mongols // Historians of the Middle East. London, 1962
И.П.Петрушевский. Земледелие и аграрные отношения в Иране XIII-XIV веков. Москва-Ленинград, 1960  
Reşidüddin Fazlullah. Camiu’t-Tevarih. Ankara, 2013