Ногай ноёны талаар анхлан Бэрх хааны үед тэмдэглэгдсэн. 1264 онд Ногайн удирдсан цэрэг Дербендийг эзлэхээр замд гарчээ. Улмаар  1265 оны 7 дугаар сарын 19-нд Ногай ноёны удирдсан цэрэг Дербендийн зүгээс цэрэглэн ирсэнд Ил хаан Абага эсрэг цэрэглэн Аксу нэрт цагаан мөрний дэргэдэх Кур голыг гатлаж хоёр талын цэрэг тулалдав. “Судрын чуулган”-д өгүүлснээр, “Энэ тулалдаанд Ногайн нүдэнд сум туссан ба цэрэг нь ч буруулан зугтааж Ширванд хүрчээ. Абага хаан Кур гол гарч байхад Бэрх хаан гурван зуун мянган цэрэгтэй амжин тулж ирсэн” гэдэг. 

Ногай алтан ургынхантай ойрын харилцаатай, Хүлэгү хааны цэрэгтэй явуулсан тэмцэлд амжилттай зохион байгуулж оролцож байсны дээр улс төрийн нарийн арга ухаан, заль хэрэглэж чаддаг нэгэн байв. 40 гаруй жил Алтан Ордны улсын улс төрийн амьдралд чухал байр суурьтай оролцож байсны хувьд зарим үед түүнийг хааны зэрэгт ойлгох явдал түгээмэл байжээ. Түүнд элч илгээн, үнэт бэлэг сэлт хүргүүлж, Ногайн элч нарыг хааны элч нар мэт угтан авч байв. Үнэн хэрэгтээ Ногай түмтийн ноён бөгөөд Кипчакийн тал нутагт Дон, Днепр мөрний хоорон дахь газар, хүн ардыг захиран сууж байжээ. 

Тэрбээр Бэрх (1257-1266), Мөнхтөмөр (1266-1282), Тудамөнх (1280-1287), Тулабуха (1287-1290) Тогта (1290-1312) зэрэг Алтан Ордны хаадын үед улс төрийн үйл ажиллагаанд идэвхийлэн оролцдог нэгэн байв. Тогта хаантай үл ойлголцох болсны учир Ногай түүний эсрэг цэрэглэв. Энэ тухай “Судрын чуулган”-д, “Тогтоа түүний ирж явааг мэдээд цэргээ цуглуулан Тан голын эргийн Бахтияр гэдэг газарт хоёр тал уулзан байлдаанд орлоо. Тогтоа дарагдан зугатаж гараад Сарай тийш зугтлаа” гэжээ. Гэвч үүний дараа дахин цэрэг цуглуулан Тогта хаан Тарху голын орчим болсон тулалдаанд Ногай ялагдан “арван долоон морин цэрэгтэй буруулан зугтаасан” байна. Энэ тэмцэл Тогта хааны ялалтаар өндөрлөжээ. 1299 (?) оны үед тулалдаанаас зугтаж явсан Ногай шархдан баригдаж улмаар Тогта хаанд хүргэгдэх замдаа хөнөөгджээ.

Алтан Ордны улсын хүн амын голлох нутаг болох Дешт-и Кипчак (Кипчакийн тал)-ийн газарт ирсэн Монгол овог аймгуудаас олонхи түрэгжсэний дотор Хонгират, Мангут нар дотоод зохион байгуулалтаа нэлээд удаан хугацааны турш хэвээр хадгалж чадсан бөгөөд XV зууны үед Мангут нар нь нэрээ сольж Ногай гэж нэрлэгдэх болжээ. Тэд XV зууны 80-иад онд Волга мөрний доод урсгалыг өнгөрч Уралын гол хүртэл тархан суух болжээ. (Л.Ганбат)