Монголчуудын өвөг дээдсийн талаар “Монголын нууц товчоон”, “Хураангуй Алтан товч”, Лувсанданзаны “Алтан товч”, Саган сэцэний “Эрдэний товч”, “Асрагч нэртийн түүх”, Мэргэн гэгээний “Алтан товч”, “Болор эрхи” зэрэг олон сурвалж бичигт хэдэнтээ тэмдэглэн үлдээсэн байна. Эдгээр сурвалжууд нь “Монголын нууц товчоон”-ы мэдээг их төлөв давтсан мэт боловч бидний үед хүрэлцэн ирээгүй байж болох сурвалж бүтээлийг ашигласан болох илэрхий билээ.

“Монголын нууц товчоон”-д монголчуудын түүх, “Чингис хааны язгуур дээд тэнгэрээс заяат төрсөн Бөртэ чино ажгуу, гэргий нь Гоо марал ажээ, тэнгис гэтэлж ирэв. Онон мөрний тэргүүнээ Бурхан Халдунаа нутаглаж (байхад) төрсөн Батачихан ажгуу” хэмээн эхэлдэг. Харин 1765 онд бичигдсэн Мэргэн гэгээний “Алтан товч”-д Бөртэ чино 29 настай ахуйд Тан улсын Дэзун хааны Жэньюаний хоёрдугаар он, улаан барс жил (786) Батачихан төрсөн гэжээ. Энэхүү мэдээг үндэслэн Х.Пэрлээ абугай Бөртэ чино бол 758 онд төрсөн түүхэн хүн болох ба Монгол-Дарлигин аймгуудыг хамтатгасан тэдний тэргүүн бөгөөд удирдагч хос тушаалтан байсан гэж үзсэн юм. Мөн Чингис хааны дээд өвөг “Бөртэ чино”-гийн тухай хэлэхдээ “дээд тэнгэрээс” гэсэн үгийг оруулан бичсэн байдаг нь Чингис хааныг тэнгэрлэг язууртай болохыг цохон тэмдэглэсэн хэрэг. “Судрын чуулган”-д Эргүнэ хун-д очсон хоёр хүнээс бүх монгол аймгууд гарсан гэдэг. Эдгээрийн дунд Эргүнэ-хунгаас гарагсдын дотор Бөртэ чоно нэртэй нэгэн ноён байж ууган хөвгүүн Батачи нь хожим хааны зэрэгт хүрсэн бололтой. “Эргүнэ-хун” хэмээх газар чухамдаа хаана байгаа талаар олон янзын таамаглалууд байдаг хэдий ч цөөнгүй судлаачдын дэвшүүлж буй нэлээд үндэслэл бүхий таамлаглалаар бол Эргүнэ-хун нь өнөөгийн Оросын нутаг дахь Аргуны нуруу хэмээн үзэх явдал байна. (Л.Ганбат)