Хөшөөний бичээсийн агуулга нь: Чингис хаан Хорезм улсыг байлдан эзлээд буцах замдаа хуралдай хурж тэр үед Хасарын хүү Есүнхэ 335 алд газар харвасны дурсгалд зориулжээ. Тухайн үед Хасарын эзэмшлийн төв нь Нерчинск хотын ойролцоо байжээ.

1818 онд Сибирийг судлаач Г.И.Спасский “Сибирийн мэдээ” эрдэм шинжилгээний сэтгүүлд уг хөшөөний тухай анх мэдээлснээр судалгааны эргэлтэд оржээ. Хэсэг хугацаанд Нерчинск хотод хадгалж байгаад 1829 онд Санктпетербургт хүргэгдэж ШУА-ийн Азийн музейд, 1936 оноос Эрмитажид хадгалах болжээ.

1830-аад оны үеэс уг хөшөөний бичээсийг монгол судлаач оросын эрдэмтэн Я.И.Шмидт, Д.Банзаров, И. Н. Клюкин, Японы эрдэмтэн С.Мураяма, Францын эрдэмтэн Л.Амбис, Монголын эрдэмтэн Х.Пэрлээ, Унгарын  эрдэмтэн Л.Лигети, Австралийн Игорь де Рахевильз нарын зэрэг олон эрдэмтэн судлаж дэлхийн монгол судлалд Чингисийн чулууны бичээсийг судлах чиглэл буй болсон гэж хэлж болно. Оросын эрдэмтэн Н.Я.Бичурин, “Юань улсын судар”-т буй Есүнгэгийн намтрыг хятад хэлнээс орчуулжээ.

Есүнгэ нь Хубилай хааныг дэмжиж байсан бөгөөд хэсэг хугацаанд Хархорумыг захирч байгаад 1261 онд Аригбөхийн цэрэгт ялагдан ухарчээ. Аригбөх Хубилайд бууж өгөхөд тэдний бурууг хүлээлгэх хуралдай дээр Есүнгэ шагнуулсан тухай мэдээ Юань улсын сударт бий. (С.Цолмон)