Адил утгатай үг | Алтан ордны хоёрдахь хаан |
Хамаа бүхий үг | Чингис хаан, Зүчи, Бат хаан |
Төрөл | түүхэн зүтгэлтэн |
Цаг үе | Алтан ордны улс |
Хэний хаанчлалын үед | Мөнх хаан, Хубилай хаан |
Салбар | улс төр |
Хүйс | Эр |
Төрсөн он, сар, өдөр | 1221 |
Нас барсан он, сар, өдөр | 1266 |
Овог, аймаг | Хиад боржигин |
Албан тушаал | Алтан ордны улсын хоёрдахь хаан 1257-1266 |
Гэр бүл (Эцэг, өвөг эцэг, эх, нагац өвөг, хадам эцэг, хүргэн, эхнэр, нөхөр, хүү охин гэх мэт) | Өндөр өвөг нь Чингис хаан, эцэг нь Зүчи, эх нь Хорезм шагийн охин Хансултан, Бат хааны дүү |
1229 онд Өгэдэйг хаан өргөмжлөх их хуралдайд Бэрх ах нартайгаа, 1246 онд Гүюгийг их хаан өргөмжлөх их хуралдайд ах Батыгаа төлөөлөн оролцсон. Батын тэргүүлсэн аян дайнд цэрэг удирдан оролцож, доод Повольжийн Кипчакуудыг довтлон цохиж тэргүүлэгчдийг нь олзлон авч сайн жанжин, удирдах чадвартайгаа харуулав.
Бат хааны даалгаснаар Бэрх 30 000 цэрэг аван Хэрлэнгийн Хөдөө аралд ирж 1251 оны хуралдайг удирдан хийлгэж, Мөнхийг хаан өргөмжлөх хариуцлагатай үүргийг амжилттай гүйцэтгэв.
Бат хааны залгамжлагч Сартаг, Улагчи нар дараалан нас нөгчсөн учир 1257 онд Бэрх дүүгийн хувьд Алтан ордны хаан ширээнд суув. Тэрбээр хараат улсуудаа алдахгүй эрхшээлдээ барьж байх, улсынхаа худалдаа эдийн засаг, гадаад харилцааг хөгжүүлэхэд анхаарч байв.
Бэрх хааныг засгийн эрх авахад хараат орнуудад нь салан тусгаарлах хөдөлгөөн хүчтэй өрнөж Крымийн өмнөд эрэг, Баруун өмнөд Орос хэрэг дээрээ салан тусгаарлаад байв. Гэвч Бэрх хаан ухаан зарж цэрэг, дипломатын аргаар цус урсгалгүйгээр дахин нэгтгэж чаджээ. 1257 онд Орос орон даяар хүн амын тооллого явуулахад анх удаа тооллогод хамрагдсан Новогородынхны эсэргүүцлийг 1259 онд Оросын ван Александр Ярославич Невскийн санаачлага, тусламжаар дарав. Оросын сүм хийдүүдийг алба татвараас чөлөөлөв. Бэрх хаан ээжийнхээ нөлөөгөөр ислам шашнаар хүмүүжсэн ч 1261 онд Бэрх- Сарай хотод Үнэн алдартны сүм байгуулах зөвшөөрөл олгов.
Мөнх хааны зарлигаар Хүлэгү Багдадын халифтын улсыг довтлохдоо алтан ургийн улс захирагч хөвгүүдээс 10 цэрэг тутмаас хоёрыг нь эл дайнд авч явсан бөгөөд ялалт байгуулсны дараа дайны олзоос Алтан орд улсаас дайнд оролцсон цэргүүдийн хувийг Бэрхэд өгөөгүй, мөн 1262 онд Алтан ордын хоёр жанжин Хүлэгүгийн ордод нас барсан зэргээс үүдэн хоёр улсын хооронд эв эвдэрчээ. Үүн дээр мөн газар нутгийн маргаантай байсан стратегийн чухал газар болох Азербайжаны газар нутгийг эзэмшилдээ оруулах зэрэг хэд хэдэн шалтгааны улмаас Бэрх Хүлэгүгийн эсрэг дайн өдөөжээ. Үүгээр тухайн бүс нутагт алтан ургийнхны удаан жилийн сөргөлдөөний эхлэл тавигдав. Дайны явцад 1265 оны орчим Хүлэгү хаан, 1266 оны орчим Кура голын дайнд Бэрх хаан Абага хаантай тулалдаж яваад тус тус нас баржээ. (С.Цолмон)
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он